125
Ook mochten zij niets meer publiceeren en werd hun correspondentie on
der censuur gesteld. Dit veroorzaakte een onbeschrijflijke opwinding. De Ho-
me-Rule-League kwam tot stand.
Plotseling deed de Staats-secretaris voor Koloniën/ Lord Montagu, de vol
gende concessie „bevordering van toenemende medewerking van Indiërs in el-
ken tak van dienst en de geleidelijke ontwikkeling van zelfbesturende organen,
ten einde te komen tot verwezenlijking van het beginsel van verantwoordelijk
bewind in Indië als integreerend deel van het Britsche Rijk".
Deze verklaring deed verwarring ontstaan in de gelederen der nationalisten;
men kreeg weer vertrouwen. Doch de binnenlandsche toestanden bleven zeer
slecht door de financieele en economische maatregelen van de regeering. Zoo
wel de uitvoeren als de invoeren namen zeer snel af, gebrek aan betalingsmid
delen deed de behoefte daaraan ernstig gevoelen voor de betaling van de oor-
logsbenoodigdheden, oorlogsverschijnselen deden zich voor zooals speculatie,
prijsdrijving, goudgebrek, hamsteren; alles liep in de war. Stakingen deden zich
gelden ter verkrijging van loonsverhooging, men kon niet meer leven, enfin
de atmosfeer ging zwanger van onlusten. En toen?
Toen schreef de Regeering dit toe aan de agitatie der Home-Rule-propagan-
disten. Toen kwamen talrijke uitzonderingsbesluiten; meer dan ooit voelde men
de noodzakelijkheid van Home Rule, de gemoederen waren tot de uiterste span
ning gebracht. De Regeering was niet au fait!
Zoo was de toestand, toen Lord Montagu voet aan wal zette in Britsch-Indië.
Het door dien bewindsman in vereeniging met den onderkoning Lord
Chelmsford opgestelde rapport over den toestand bevredigde echter niemand.
Inmiddels kwam een onverwacht einde aan den wereldoorlog; Indië kwam
daardoor wat vrijer tegenover Engeland te staan en dat manifesteerde zich
onmiddellijk in een scherperen toon, welke werd aangeslagen. De hanteering
van de Defence Act werd daardoor hoe langer hoe schrijnenderhet ging
hard tegen hard.
De Indische Regeering benoemde toen een commissie om de werking
van deze Defence Act te bestudeeren, maar de bevolking verzette zich tegen
de conclusiën en de voorstellen van deze Rowlatt-commissie. Toch liet de regee
ring met behulp van het regeeringsblok een paar wetsontwerpen goedkeuren,
welke gebaseerd waren op die gewraakte voorstellen van de Rowlatt-commissie.
En toen trad Qhandi ten tooneele, toen werd de Swaraj-beweging ingezet
en de Swadesji-beweging. De bevolking verkeerde in een staat van opwinding,
de plattelandsbevolking sloot zich bij de beweging aan, een uitbarsting moest
komen. De troepen traden ten tooneele, ongeregeldheden kwamen reeds voor,
dooden waren al te betreuren. En toen Ghandi werd gearresteerd en gede
porteerd, toen? Toen kwam Amritsar.
Een terugblik op het hiervoor gaande maakt het, naar wij vertrouwen,
voldoende duidelijk, dat hier een opgewonden bevolking (partij-groepeering)
aan het woord was, een heel verschil dus met onze bevolking, toen de relle
tjes hier plaats hadden. Het voorgaande had dan ook alleen ten doel, om een
overzicht te geven van den ontwikkelingsgang dier politieke spanning in
Britsch-Indië als tegenstelling tegenover N. I. Mohammedanen en Hindoes
hadden elkaar in politieken zin aldaar de hand gereikt, Hindoes kwamen in de
moskeeën. Mohammedanen konden de Hindoe-tempels bezoeken.
Deze georganiseerde politieke partij-groepeeringen, die door gemeenschap
pelijke politieke belangen zich aaneen gesloten hadden en die den toestand in
het binnenland geheel beheerschten, kunnen toch kwalijk den toets der verge
lijking doorstaan met hetgeen hier te zien is gegeven en zeker kunnen zij
den heer F. d. B. geen aanleiding geven ons Britsch-Indië ten spiegel te houden
t. a. v. de communistische relletjes.
In Britsch-Indië heerschte eenheid, de georganiseerde politieke eenheid van
het volk. Hier te lande was daarvan geen sprake.
