aldus een gemakkelijke prooi van het chloorgas te worden. Volgens
Fransche mededeelingen had deze aanval het meeste effect en
was hij tegelijkertijd de laatste van Duitsche zijde tegen de
Fransche stellingen. De aanval werd uitgevoerd over een front
breedte van ongeveer 10 K. M. Doodelijke gevallen kwamen tot
op 15 K. M. diepte voor, gasvergiftigingen tot op 22 K. M. Tot
op 30 K. M. werd gas geconstateerd. Verliezen: 2062 gaszieken
(20% der aangevallen troepensterkte), waarvan 531 stierven.
Toen evenwel kort daarna door de vulling der gasmaskerbussen
met adsorbtiekool ook bescherming tegen chloorpikrine was ver
kregen, was daarmede het groote gevaar der gaswolkaanvallen
bezworen. Intusschen was ook de gasdiscipline en de gasalarm-
dienst zoodanig ontwikkeld en georganiseerd, dat het belangrijke
element der verrassing bij de gaswolkaanvallen meer en meer op
den achtergrond trad. De resultaten waren steeds geringer gewor
den; alleen bij een slechte gasdiscipline waren de gevolgen nog
altijd van ernstigen aard. Dit bleek o. a. bij een aanval op de
Engelsche stellingen bij Wieltje op 8 Augustus 1916, toen bij het
begin van den Duitschen gasaanval de Engelsche troepen werden
afgelost door nog onvoldoend getrainde, pas afgerichte recruten.
Het gemiddelde percentage dooden van het totaal aantal vergifti-
gingsgevallen steeg door de gebrekkige gasdiscipline van 17 tot
46. In het algemeen waren echter aan beide zijden de gasverde-
digingsmiddelen en de gastucht dermate vervolmaakt, dat met de
gaswolk onmogelijk meer doorslaand resultaat viel te behalen.
Reeds eind 1915 en begin 1916 werd alweer over een andere
verspreidingsmethode gedacht.
Deze keer zorgden de Franschen voor de verrassing: den
21sten Februari 1916 werden door hen bij Verdun granaten ver
schoten, gevuld met het zeer vergiftige phosgeen, waarmede het
tijdperk van het artillerie gasschieten zijn intrede had gedaan.
Evenals de Duitschers bij hun eersten gaswolkaanval de fout
begingen het behaalde tactisch voordeel niet voldoende uit te bui
ten, voornamelijk omdat zij er veel minder succès van hadden ver
wacht, dan er in werkelijkheid mee bereikt werd, hadden ook de
Franschen de uitwerkking van hun gasgranaten veel te laag
aangeslagen.
De Duitschers, die door de geleden verliezen, de waarde van
het gasschieten aan den lijve ondervonden hadden, aarzelden niet
dit voorbeeld van hun tegenstanders te volgen en het in zijne
toepassing aanmerkelijk te verbeteren. Naast de techniek der uit
voering begon ook de tactiek van het gasschieten zich te ontwik
kelen. Aldra trad het verschil bij gebruik van brisante granaten
met gasgranaten op den voorgrond. Bij aanwending der laatste
kwam het erop aan geheele terreinen gedurende langeren of korte-
ren tijd met een gaswolk te bedekken, en de concentratie van den
gaswolk zooveel mogelijk te behouden, dan wel daarvoor in aan
merking komende doelen met een gasoverval te verrassen of gas-
251