289
tie Kappel en Semenovtroepen niet meer tegen de opdringende Sovjetlegers
staande houden en verliet Siberië met de leden der Merkulovregeering op een
Japanschen Kruiser. Sovjet-Rusland had zooals Trotski het in zijn dagorder
zeide „zijn uitgang naar den Stillen Oceaan heroverd"! Een nieuw stadium
in de taak die de Sovjet Republiek zich had gesteld, het verwekken van de
Wereldrevolutie, was ingetreden. Russische agitators begonnen in China uit
te zwermen en zweepten het Chineesche nationalisme op tegen de tegen
standers der Bolshevisten.
Na den dood van Juan Shi Kai was er van een centraal gezag in China
geen sprake meer en een geleidelijke verandering in de staatkundige verhou
dingen van China tot het Buitenland was daardoor uitgesloten. Onder den
zweepslag der Sovjetpropaganda poogde het Zuiden door geweldmiddelen zijn
doel te bereiken en van een revolutie in China's buitenlandsche relaties kon
daardoor geen sprake meer zijn. Op het oogenblik dat de Sovjet Republiek
de kust van den Pacific bereikte en vasten voet had gekregen in Siberië was
Engeland, de maritieme overheerschersstaat, de oude vijand van den Russischen
roofstaat der steppen, naast Japan de domineerende mogendheid in China.
Een botsing tusschen beide antagonisten was daardoor onvermijdelijk gewor
den. Wij zullen ons in dit overzicht beperken tot de verhouding van deze
beide tegenstanders in Oost-Azië tot China en de positie die Amerika en Japan
in het Verre Oosten innemen, in een volgend overzicht schetsen.
Engeland. Als een gevolg van de nederlagen die China in de beide opium
oorlogen van 1840—'842 en van 1S5S1860 had geleden, was China ver
plicht verschillende verdragshavens open te stellen en Zuid China als Engelsche
belangensfeer te erkennen. Een kwart eeuw later lijfde Engeland definitief
Birma, dat aan China schatplichtig was; bij Britsch-lndië in, en wist het van
dit land de belofte af te dwingen dat nimmer eenig gebied in het Jang tse-
dal, in welken vorm dan ook, aan een andere vreemde mogendheid zou
worden afgestaan zoodat de Jang tse vallei als specifiek Engelsche belangensfeer
door de Chineesche Regeering werd erkend. In latere verdragen met Rusland
en Duitschland wist Albion van die mogendheden de erkenning van het Jang
tse gebied tot Engelschen invloedssfeer, te bedingen.
Maar daarmede was Engeland niet tevreden. In 1904 rukken Britsch-lndische
troepen Thibet binnen, en richt zich de Engelsche expansie naar dezen vazal
staat van China. Pas in 19 7 echter wist het zijn 12 eischen aan China door
te zetten, waardoor Thibet feitelijk een Engelsch protectoraat werd.
Na den oorlog komt er een groote ommekeer in Engelands imperialistische
politiek ten aanzien van China. Op de Washingtonconferentie schaart het zich
in de China-politiek aan de zijde der Amerikanen, bevreesd als het wasvoor
de al te groote invloed die Japan tijdens den oorlog in China had verworven.
Balfour belooft dat Engeland de oorlogshaven Wei-ha-wei aan China zou
teruggeven en ten aanzien van de wenschen der Chineesche afgevaardigden
nam Engeland een welwillende houding aan. Engelands imperialistische China-
politiek behoorde tot het verleden en na de Washingtonconferentie streefde
het naar consolidatie van de verkregen rechten en de bevordering van zijn
handel op China. Van uitbreiding van grondgebied was geen sprake meer,
maar evenmin was het mogelijk om in verband met den binnenlandschen
toestand in het in gisting verkeerende China, iets van de verkregen verdrags
rechten prijs te geven zonder de Engelsche onderdanen in Azië en den
Britschen handel in moeilijkheden te brengen. Engeland kon zijn imperialistische
handelspolitiek niet loslaten evenmin als de andere mogendheden! En de
gewiekste Sovjetdiplomaten wisten onmiddellijk van de situatie partij te trekken
en het zwaartepunt van den aanval der Sovjet-Republiek tegen den Britschen
tegenstander, werd gericht op de Engelsche verdragsrechten, die Rusland zelf
in zijn verdrag met China in 1924 vrijwillig had prijs gegeven.
Door het prikkelen van den anti-vreemdelingenhaat en de organisatie van
den strijd tegen de verdragsrechten, wist het de Kuo min tang tegen Engeland
op te hitsen. Er is een tijd geweest gedurende de Chineesche Revolutie van
1911dat Engeland als bemiddelaar tusschen het Noorden en het Zuiden