1. VAN HEUTSZ ALS AANVOERDER.
De grootste verdienste van Van Heutsz als aanvoerder in Atjeh
ligt in het feit, dat hij, hoewel beter dan iemand anders de
zwakheid van het eigen leger en den grooten omvang van het
te verwachten verzet kennende, niettemin den gevaarvollen weg
heeft durven inslaan, die alléén tot het beoogde doel kon voeren,
en dat hij in de uitvoering van de taak, die hij zichzelf had op
gelegd, steeds getrouw gebleven is aan eigen beginselen.
Zijn eerste werk moest daartoe zijn, den offensieven geest, dien
ons leger, gedurende de jarenlang volgehouden lijdelijke houding,
bijna geheel verloren had, weder te doen opleven, en aan allen
het vertrouwen terug te schenken in eigen kracht, zonder het
welk de reuzentaak niet zou kunnen worden volbracht.
Overtuigd van de waarheid dat „leeringen wekken, doch voor
beelden strekken", heeft hij, om dit te bereiken, van den aanvang
af het voorbeeld gegeven van moed en zelfvertrouwen, alle ge
varen gedeeld met zijne menschen, hen opgewekt door woord en
daad en hen zoodoende ten slotte overtuigd van de meerderheid
van onze troepen op den zoolang gevreesden Atjeher. Slaagde
hij er op deze wijze al spoedig in, het onbegrensde vertrouwen
te winnen van allen, die hem dienden, nimmer heeft hij er zich
op toegelegd zich populair te maken bij zijne troepen door de
verschillende kleine trucs, die daartoe een bevelhebber ten dien
ste staan.
Afkeerig van alles wat zweemde naar gemaaktheid of ijdel
vertoon, zeer eenvoudig in zijne levenswijze, kameraadschappelijk
in den omgang met zijne ondergeschikten, wier meening steeds
een aandachtig oor vond, waren het uitsluitend de innerlijke
eigenschappen als aanvoerder, die den grondslag vormden voor
den eerbied en het vertrouwen, die hem onverdeeld geschonken
werden. Hetzij te midden zijner officieren aan den dikwijls armoe-
digen maaltijd, dien hij door zijne opgewektheid kruidde, hetzij
in de Atjehsche woning, waar hij op de schamele legerstede zijne
plaats innam naast subalterne officieren, hetzij in de rivier, waar
374
Onderstaande bladzijden, ontleend aan een thans welhaast vergeten, in 1904
verschenen brochure over Luitenant-Oeneraal van Heutsz door een tijdgenoot
Alex, geven beter nog dan bezonken beschouwingen uit later tijd een indruk
van de bijzondere militaire eigenschappen van dezen grooten aanvoerder.
We meenen goed te doen dezen levendig en sympathiek gestelde beschrij
ving, nu dezer dagen de persoon van Van Heutsz ongetwijfeld in veler gedach
ten zal zijn, opnieuw in druk te doen verschijnen.
Redactie.
