wapenen stond te doceeren op een moment, dat de vijand met
de klewang in de hand geen 20 schreden verwijderd was; doch
slechts voor een oogenblik, want even daarna was de oude op
geruimdheid weder teruggekeerd.
Zoo kon men hem soms, wanneer de voorhoede een z. i. ver
keerden weg was ingeslagen, plotseling zien opstuiven en, zonder
zich verder iets van de geheele voorhoede aan te trekken, aan de
spits van de hoofdmacht een geheel andere richting zien inslaan
ook dan echter werkte de eigenaardige marschorde, met den
staf als spits vooruit in de menigmaal vijandige kampongs al
spoedig op zijne lachspieren, en alle drift was reeds lang ver
geten, voordat de voorhoede met versnelden gang hare plaats
in de nieuwe marschrichting had kunnen innemen.
Diezelfde rustige onbezorgdheid kenmerkte hem trouwens overal.
Werd gedurende den marsch belangrijk oponthoud ondervon
den bij het doortrekken van moerassen of door het slaan van
bruggen, men kon er zeker van zijn den Bevelhebber te zullen
aantreffen in een nabijstaande meunasah of onder een schaduwrijken
boom, en in Morpheus armen.
Nauwelijks was een bivak betrokken, of alle zorgen van den
dag werden voor een oogenblik vergeten en, voor men nog den
tijd had gehad de bemodderde slobkousen uit te trekken, vernam
men reeds in de verte het krachtig neusgeluid van den veldheer,
die zich in zijnen scheepsstoel een gemakkelijk rustplaatsje had
uitgezocht, in afwachting van het oogenblik dat de avondmaaltijd
zou worden opgediend.
Dat vermogen om overal en onder alle omstandigheden te kun
nen slapen wanneer hij dit wilde, en dat hem door zijne omgeving
zoozeer werd benijd, kwam den Generaal intusschen uitstekend
te stade, om zich steeds spoedig te herstellen van alle doorstane
vermoeienissenwant hoewel van een ijzersterk gestel en niet
terugschrikkend voor zware inspanning, zijne oude wond veroor
zaakte hem op warme dagen toch dikwijls pijnen, die de operatiën
voor hem zwaarder maakten dan voor anderen.
Maar des morgens om 4 uur, somtijds nog vroeger, kon men
den Generaal altijd vinden in zijnen stoel onder het genot van
een kop thee of wandelend door het bivak, waar hij een waak
zaam oog liet gaan over alles en allen.
Ook in zijne wijze van opereeren teekende zich de oorspronke
lijke, zelfstandig denkende aanvoerder. Vergelijkt men onze vroegere
expeditiën met die, welke onder zijne leiding hebben plaats gehad,
dan treffen ons daarbij onmiddellijk een drietal zaken, welke aan
de laatstgenoemde een kenmerkend karakter geven, nm. het on
verwachte van zijne handelingen, de snelheid van zijn opereeren
en zijne voorliefde voor het bedekte terrein en voor de duisternis.
Als vasten regel gold bij Van Heutsz om nooit te doen, hetgeen
de vijand van ons verwachtte, zelfs dan niet al moesten de ope
ratiën daardoor aanmerkelijk worden verzwaard. Zooals hij ge-
376
