622
keren te prediken en den klassenstrijd van het proletariaat krachtig door te
zetten, meenden zij dat het mogelijk zou zijn, het doel de „wereldrevolutie"
te bereiken.
In het Westen heeft het communisme tot nog toe echter overal échec
geleden. In Duitschland, Hongarije, Italië, Bulgarije, Engeland en andere
landen is het neergeslagen en vooral de breuk met Engeland heeft het com
munistische Ru .land ernstig geschaad in zijn handelstransacties en credieten,
in het bijzonder doordat op de Londensche markt geen Russische wissels
meer verdisconteerd worden.
Ook in China lijdt het communisme échec op échec. Maar men late zich
hierdoor niet misleiden. Na den terugslag die het communisme in West-Europa
heeft geleden, zal het zich met dubbele kracht werpen op het Oosten in het
bijzonder op landen zooals Nederlandsch-Indië waar een onontwikkelde bevol
king gemakkelijk aan den, leiband zal loopen van een kleine fanatieke minder
heid, waar het ontwakend nationalisme een gunstigen voedingsbodem vormt
voor de actie en de propaganda van het communisme.
Daar in het Oosten staan twee beschavingen tegenover elkander, heeft een
pseudomorphose plaats, waarbij de zwakkere beschaving door de sterkere
dreigt te worden doodgedrukt. Evenals bij de pseudomorphose in het mine-
ralenrijk, de moleculen van een mineraal geleidelijk aan gesubstitueerd wordon
door die van een andere mineraal, waarbij het oude mineraal steeds enkele
eigenschappen, zooals b.v. zijn kleur, kristalvorm enz. blijft behouden, groeien
beschavingen in elkander, ondergaat de zwakkere beschaving diep ingrijpende
revolutionnaire wijzigingen
In de gevallen van historische pseudomorphose ligt een vreemde oude cul
tuur zoo machtig over het land, dat een jonge inheemsche cultuur met tot vorming
van zuivere, eigen uitdrukkingsvormen komt, ja zelfs niet eens tot ontplooiing
van haar volle zelfbewustzijn geraakt.
Tegen die onderdrukking van zijn ontwikkelings mogelijkheden komt het
nationalisme in verzet en dat verzet gaat gepaard met typische verschijnselen,
nu eens zich openbarende in fanatiek-religieuse stroomingen, metaphysische
droomen en verlangens naar den Ratoe Adil, dan weer in a-religieuse of anti
godsdienstige stroomingen in het bijzonder onder de intellectueelen met een
sterke neiging tot communistische, socialistische en vooral nationalistische
tendenzen. Naar religieuzen aanleg, peil van ontwikkeling van het individu, het
sociale en politieke milieu, economische omstandigheden vertoonen die stroo
mingen tal van variaties, die met den dag veranderen. Er is nog geen vaste
richting. Het ontwakend nationalisme zoekt en tast, poogt zich te orienteeren
naar een doel, dat de denkers onder hen nog niet helder voor den geest
staat, waarvan plotselinge vaak ongemotiveerde politieke wendingen het ge
volg zijn. Voor den Westerschen waarnemer grijpen verrassende, diepgaande
veranderingen in de mentaliteit plaats, waarvan hij zich geen rekenschap kan
geven. Practisch heeft het weinig zin om die diepere motieven te analysseeren.
Meestal zijn het gevoelsmotieven en missen zij een voldoenden beredeneerden
grondslag. Maar voor ons die midden in zoo'n stadium van pseudomorphose
staan is het noodig dat wij er ons ten volle rekenschap van geven dat alleen
een krachtige onverbiddelijke houding niet die van den tiran, maar van den
opvoeder tegenover het kind, van den leider, aan het nationalisme richting
kan geven. Nu eens zijn het Bantammers, dan weer Padangers die onder den
invloed van een energieke minderheid van propagandisten komen. En de
op Russische leest geschoeide propaganda weet daarom de Aziatische
volksziel zoo goed te treffen, omdat Rusland zelf nog in het stadium van
pseudomorphose verkeert. Daardoor kon het zelf een gemakkelijke prooi
worden van een energieke groep van communistische denkers van een product
van Westersche beschaving, dat in wezen vreemd is aan de Russische cultuur.
Tot aan de regeering van Peter de Oroote vochten de Bojaren en Patriarchen
hardnekkig tegen de veldwinnende Westersche cultuur. Peter de Groote
dwong het Russische volk zich naar het Westen te orienteeren. Maar de oer-
Russische geest heeft hem niet kunnen volgen, bleef naar Byzantium en Jerusalem
