„Posten zu setzen. Abgesehen von seiner körperlichen Gebrechlich-
„keit schien der Alte auch geistig nicht mehr auf der Höhe zu sein.
„Man glaubte dies daraus schlieszen zu mussen, dasz er bei der
„Generalstabsreise 1905 einen Weltkrieg an die Wand gemalt
„hatte, indem er Franzosen „Engldnder, Belgier, Russen, Italiener,
,,Rumanen, Serben als Feinde Deutschlands auftreten liesz."
Thans nu de wereldoorlog een Duitsche nederlaag is geworden,
is iedereen aan Duitsche zijde en ook elk onbevooroordeefd des
kundige er van overtuigd, dat Schlieffen juist heeft gezien; het
jongste wereldgebeuren heeft onomstootelijk het heldere inzicht van
Schlieffen aangetoond.
In de Duitsche Generale Staf had Schlieffen uiteraard het aan
zien waarop zijne genialiteit hem recht gaf.
von Kuhl zegt van Schlieffen:
„die bedeutendste Persönlichkeit mit der ich in meiner langen
„dienstlichen Laufbahn in Beriirhung gekommen bin".
Bauer beoordeelt hem aldus:
„Ich war 1905 in den Generalstab gekommen. Ich hatte also noch
„das hohe Gltick, die hoch über jeden Durchschnitt ragende Per-
„sönlichkeit Schlieffens in ihrem Sein, Denken und Wirken zu
„erleben. Dieser intuitiv starke und doch ktihl rechnende, vom
„Ideenfiille und Energie überreich bediente Kopf, von dem auch
„nicht einer, der ihn kennen lernte, je zweifelte, dasz er das grosze
„Schicksal, das über uns verhangt war siegreich gemeistert hatte,
„war ein Feldherr, ohne je das Glück der Fiihrung eines Feld-
„heeres genieszen zu dürfen. Ihn als Fiihrer, Ludendorff als seinen
„ersten Gehilfen sich zu denken wir hatten ohne Zweifel das Höchste
„erreicht, was Menschenwitz und deutsche Sehnsucht in nun rauh
„zerschlagenen Traumen sich denken konnte."
En ten slotte Gröner:
„Schlieffen war weder Historiker noch Gelehrter, er war der
„Beherrscher der Kriegskunst, der Feldherr."
Heeft Schlieffen zijne veldheerstalenten dan ook niet in een
oorlog kunnen toonen, het feit, dat een zijner leerlingen, zij het
dan ook een der besten, de gedachte van zijn grooten leermeester
„het moderne Cannae" in een daad „den vernietigingsslag van
Tannenberg" heeft omgezet, is dan toch wel een duidelijke aan
wijzing wat in den wereldoorlog aan Duitsche zijde zou zijn
bereikt, wanneer in stede van den leerling de meester het zwaard
had gevoerd.
Deze uitweiding was noodig om duidelijk in het licht te stellen
welk een militair genie Schlieffen was.
En ook hij heeft evenals zijne groote voorgangers, veel en ijverig
krijgsgeschiedenis bestudeerd en daarbij eene bijzondere voorliefde
voor Frederik de Groote aan den dag gelegd. Toen hij in 1905
188
