zou ik willen vragen wie moet worden opgeleid tot bombardeur,
de artillerie-waarnemer of de verkenner? Is de luchtnavigatie
een vak, dat alleen beoefend wordt door den tactischen waar
nemer? En moet de artillerie-waarnemer niet even goed op
de hoogte zijn van de toch zuiver tactische doctrines omtrent
het gebruik der luchtstrijdkrachten In ieder geval zullen de
theorie van de radiotelegrafie en het radioseinen, de techniek
van de vliegtuigbewapening, de beginselen van vliegtuig- en
motorbouw, de aëronautische aardrijkskunde, enz. behooren tot
beider leerstof. Neen, in onze omstandigheden en gezien de
sterkte en organisatie van onzen vliegdienst is het een dringen
de eisch dat de opleiding tot „éénheids"-waarnemer zal blijven
bestaan
De eerste artillerievuur-waarnemingen op moderne wijze had
den, na het beschikbaar komen van vliegtuig-radiostations, plaats
in 1923. Hoewel de ontworpen methode goed bleek te voldoen,
was toch een aanvulling voor het vuren met tijdprojectielen in
geaccidenteerd terrein noodig en eerst in 1924 werd de vol
ledige, thans nog gebruikte wijze van vuren met luchtwaarneming,
toegepast. In 1924 kon dan ook het derde deel „De Waarne-
mingsdienst" van het „Voorschrift betreffende de organisatie en
het gebruik van luchtstrijdkrachten" door een met de samenstel
ling belaste commissie in ontwerp worden aangeboden; in 1925
verscheen dit, voor de waarnemersopleiding zoo belangrijke deel,
in druk de overige deelen van het voorschrift werden nog niet
samengesteld.
In 1925 werd een proef genomen met de opleiding van vlie
geniers tot waarnemer, met de bedoeling dat de bestuurder tevens
een aantal waarnemers-werkzaamheden zou verrichten. Niettegen
staande de vele bezwaren, die van verschillende zijden geopperd
waren tegen het plan, om de toch zoo uiterst gecompliceerde
vliegtuigbesturing te koppelen aan de waarneming, leverde de
opleiding uitstekende resultaten op. Waar dus was gebleken, dat
de combinatie van beide functies technisch mogelijk was, bleven
slechts de voordeelen van dit systeem over. Ik kan binnen het
mij gestelde bestek hierover niet verder uitweiden, maar daar
over dit onderwerp, ook thans nog, na zooveel elkaar opvolgende
succesvolle opleidingen, verkeerde opvattingen blijken te bestaan,
is het wel noodig te constateerendat de bestuurder, mits vol
ledig opgeleid tot waarnemer, zonder bezwaar de artillerie-waar
neming en een gedeelte van de verkennings-opdrachten kan
verrichten. Iets dat iedere vliegenier-waarnemer met mij eens zal
zijn. Tot het onbetwiste domein van den passagier-waarnemer
behoort voorloopig nog de eigenlijke verbindingsdienst en mogelijk
ook de gevechtsverkenning (waarbij men dan wel mag bedenken,
dat de waarnemer een officier zal moeten zijn, die volkomen op
de hoogte is van de tactiek der grondstrijdkrachten), terwijl bo-
437
