Tenslotte nog kan het oogenblikkelijk reageerenvan hettoestel
op de stuurorganen, niet alleen voor eiken vlieger, doch voor den
militairen vlieger in het bijzonder, een kwestie van leven en dood be-
teekenen. Geen wonder dan ook dat alle spelingen tot een minimum
zijn gereduceerd en een nauwkeurige passing van alle onderdeden
op elkaar uitermate noodzakelijk is, waardoor gewerkt moet worden
met zeer kleine toleransen. De eisch van onderlinge verwissel
baarheid van nagenoeg alle onderdeden van het vliegtuig brengt
dit nog bovendien mede.
Moet alzoo de werkman van bijzondere kwaliteit zijn, ook de
vliegtuigmaker-werkmeester moet boven het gemiddelde peil der
gewone bedrijven staan. Betrouwbaarheid der afgeleverde werk
stukken is in het vliegbedrijf onmisbaar. Alhoewel alle producten
der fabriek de controle passeeren alvorens ze als bekwaam of naar
het vliegtuig öf naar het magazijn worden afgeleverd, is bij de af
gewerkte onderdeden ondanks een controleeren na elke bewerking,
de degelijkheid van de bewerking zelve dikwijls niet meer na
te gaan, zoodat een wissel moet worden getrokken op de controle
van den werkman tijdens de fabrikatie. Bovendien, waar de
werkman fijn werk moet afleveren en de werkweester dezen
leiding dient te geven door het den man zoo noodig voor te doen,
is het begrijpelijk dat ook de werkmeester, behalve over de geschikt
heid tot het leiden van zijn werkplaats, over een uitmuntende
werkmanschap moet beschikken.
De zorg voor minutieus werk welke het geheele vliegbedrijf
kenmerkt valt eveneens in niet geringe mate terug op het motor-
monteurs- en vliegtuigmonteurs-personeel. Waar de luchtvaart
motoren gebruikt welke nauwelijks één kilogram per paardekracht
wegen, welker assen hooge rotatiesnelheden bereiken, waarbij
een kleine onnauwkeurigheid in de aflevering van motor of vlieg
tuig de vernieling van de machine en het verlies van menschen-
levens kan veroorzaken, behoeft het geen betoog dat groote
nauwgezetheid en betrouwbaarheid allereerst van dit personeel
worden verwacht. Het geheimhouden van een gemaakte fout, het
vermelden van een niet gedane werkzaamheid alsof deze wel gedaan
is, het vergeten van een kleinigheid kan de ernstigste gevolgen
na zich slepen. Ook hier weer is uitgezocht personeel noodig
zoowel voor hoofdmonteurs als voor ondergeschikten.
Tenslotte, aangezien controle op alles ten eenenmale onmoge
lijk is, moet zelfs op de helpers in vele gevallen kunnen worden
gerekend, daar een achtergelaten stuk gereedschap het breken
van een motoronderdeel of het klemloopen van een stuurorgaan
kan veroorzaken, defecten welke v.n.l. in onze Indische terreinen
veelal minstens tot ernstige beschadiging van het vliegtuig bij
een noodlanding leiden.
Dat de werkzaamheden in een luchtvaartfabriek welke zich
slechts bezig houdt met reparatie van vliegtuigen en motoren
reeds van groote verscheidenheid zijn moge blijken uit de
469
