III. Het tijdperk van 1796 tot heden, waarin men komt tot
een conbinatie van de magazijnsverpleging met de landver-
pleging.
Meermalen is mij gebleken, dat het nut van een georganiseer-
den verplegingsdienst door sommigen althans voor kleinere
legers in twijfel wordt getrokken. Wel ziet men tegenwoordig
algemeen in, dat de soldaat te velde goed gekleed en gevoed moet
worden, maar de daarvoor benoodigde voorbereidingen en maatre
gelen worden maar al te dikwijls onderschat. Uit deze studie
moge blijken, dat juist het onderschatten der moeilijkheden, aan de
verpleging verbonden, dikwijls noodlottige gevolgen heeft gehad.
Even verkeerd is het echter, zich door de verpleging zoodanig te
laten binden, dat de operatiën hieraan ondergeschikt worden.
Door uit elk der bovengenoemde tijdvakken een of meer uit
een verplegingsoogpunt belangwekkende veldtochten min of meer
uitvoerig te behandelen, hoop ik tevens te laten zien, hoe men
geleidelijk tot de huidige opvattingen omtrent de legerverpleging
is gekomen.
I. DE OUDE TIJD EN DE MIDDELEEUWEN.
Ook dan, wanneer de veldtochten overigens uitvoerig beschre
ven werden, hebben de geschiedschrijvers de verplegingsaange-
legenheden over het algemeen slechts karig bedeeld. Alleen, als
de verpleging faalde en de legers zoodanig gebrek leden, dat
dit ernstige gevolgen had, werd dit feit aan de vergetelheid
ontrukt. Gegevens over de verpleging in de oude tijden zijn dan
ook dun gezaaid. Toch wijst de groote getalsterkte der leger
scharen van de Egyptenaren, Assyriërs, Carthagers en Persen
erop, dat ook toen reeds de verplegingskunst een vrij hoogen
trap van ontwikkeling bereikt moest hebben, vooral als men
bedenkt, dat deze legers dikwijls in onbewoonde of dunbevolkte
landen, ja zelfs in totaal onvruchtbare en waterarme streken
opereerden. Ook in die tijden moest de soldaat gevoed worden,
al was hij met heel wat minder tevreden dan thans.
Met een enkel woord wil ik evenwel aangeven, wat ons in
hoofdzaak van de verpleging in deze langvervlogen tijden bekend
is geworden.
De Persen.
Bij de Persen werd als regel slechts de verpleging van den
koning en zijn gevolg eenigszins voorbereid, waartoe vooraf op
bepaalde punten voorraden opgeslagen werden. De Persen waren
verplicht zonder soldij of voeding te dienen, doch hadden in de
streken, waar zij doortrokken, onbeperkt beschikkingsrecht over
alles wat zich daar bevond. De onderworpen volken moesten
eveneens mee ten oorlog trekken, doch hadden dit beschikkings
recht niet. Ieder volk trok mee in de kleeding en uitrusting,
585
