Weliswaar komt de zon niet altijd precies om 6 uur op, maar
zooals straks nog aangetoond zal worden, is het zonsazimut om
6 uur vm. practisch gelijk aan dat bij opkomst der zon.
Uit het staatje blijkt, dat voor plaatsen op den evenaar de
zonsopkomst varieert tusschen kompasrichting 67 (oostnoord
oosten) op 22 Juni en 113 (oostzuidoosten) op 22 December.
De gevonden uitkomst voor een bepaalden dag is steeds gelijk
aan 90° verminderd met de declinatie van de zon op dien dag
(zuidelijke declinatie hierbij als negatief te beschouwen).
Als wij nu de berekening uitvoeren voor plaatsen op andere
breedte, bijv. voor 4° N.B. en 8° N. B., dan blijkt, dat wij prac
tisch dezelfde uitkomsten krijgen. Theoretisch is er natuurlijk
wel eenig verschil, doch dat is altijd minder dan een kwart
graad Op de dagen, dat de zon boven den evenaar staat, (21
Maart en 23 September) is er zelfs in het geheel geen verschil.
Berekenen wij vervolgens waar de zon om 7 uur v.m. zal
staan, dan krijgen wij de volgende uitkomsten.
Ter vergelijking zijn de standen van 6 v. m. ook weer opgege
ven. De data zijn weggelaten, die zijn echter dezelfde als op het
voorgaande staatje. Het blijkt, dat het om 7 uur v. m. wel ver
schil maakt op welke breedte men zich bevindt, maar tevens
blijkt en daarop wil ik vooral wijzen dat de zon gedurende het
eerste uur na haar opkomst in horizontalen zin zich slechts
weinig verplaatst. Gemiddeld is die verplaatsing ongeveer een
graad, in maximum 2{l2 graad, d. i. met gestrekte arm gemeten
ongeveer een duimbreedte. Die langzame verplaatsing van de
zon in horizontalen zin is oorzaak, dat het weinig verschil op
levert, of wij in plaats van het juiste uur van opkomst 6 uurv.
m. kiezen. Ook mogen wij de tijdsvereffening, d. i. het verschil
tusschen waren tijd en middelbaren tijd, gerust verwaarloozen.
De fout, die tengevolge van deze beide theoretische onnauw
keurigheden in de berekeningen schuilt, is altijd minder dan een
graad en is dus van geen belang. Ook gedurende het tweede uur
na haar opkomst, verandert de zon in horizontalen zin slechts
762
Dag en
Maand
22-6
19-7
21-5
13-8
2-5
28-8
16-4
11-9
3-4
23-9
21-3
7-10
9- 3
20-10
23- 2
4-11
9- 2
22-11
11- 1
22-12
Kompasrich-
ting
67
70
75
80
85
90
95
100
105
110
113
6 v. m.
67
70
75
80
85
90
95
100
105
110
113
(4° N.B.
7 v. m. (evenaar
(8° Z. B.
67
66
64
70
69
67
76
75
73
81
80
78
86
85
83
91
90
88
96
95
93
101
100
98
100
105
103
112
111
109
115
114
112
In dit en de volgende staatjes zijn de data, die waarop in 1928 de decli
natie van de zon respectievelijk 23'/2°; 20°, 15°, 10», 5» enz. bedroeg.
