weinig van richting (gemiddeld 2° en in maximum 4°). Daarna
wordt de richtingsverandering ieder uur grooter, terwijl daaren
tegen het bedrag waarmee de zonshoogte toeneemt, ieder volgend
uur tot aan het moment van culmineeren, minder wordt.
II. DE ZONNESTAND OM 9 UUR V. M.
Ik zal mij thans beperken tot plaatsen ten Z. van den evenaar.
Voor de berekening heb ik genomen 8° Z. B. d. i. ongeveer de
gemiddelde breedte van Java en de kleine Soenda-eilanden (Java
ligt tusschen 6° en 9° Z. B.De bijlage van het A. T. V. zegt,
dat van midden October tot begin Maart de zon om 9 uur v. m.
in het Z. O. (d. i. kompasrichting 135) staat. Nauwkeurige bere
kening geeft de volgenden uitkomsten:
21 Jan.
Bij toepassing van den regel uit het A. T. V. wordt alzooeen
fout gemaakt, van 20 tot 29 graden. Iedereen zal moeten toege
ven, dat een regel waarbij de kleinst mogelijke fout reeds 20°
bedraagt, weinig practische waarde heeft. Onderstaand staatje geeft
aan, op welke uren de zon dan wèl in het Z. O. staat(op de
uren rechts van de dikke lijn staat zij in het N. O.)
De zon staat dus nimmer voor 10 uur in het Z. O. Slechts een
enkele maal bevindt zij zich voor dat uur in het N. O. n 1. in
de maand Juni voor plaatsen op 8° Z B. Overigens zijn de uren
zeer variabel n. 1. van 9.48 tot 11.56. Daar komt nog bij dat de
zon tusschen 10 en 11 uur reeds een vrij groote horizontale
hoeksnelheid kan hebben (medio Augustus bedraagt die hoek-
snelheid 18° a 19° per uur). Het blijkt dan ook niet doenlijk een
eenvoudige practisch bruikbare regel te geven om ons tusschen
8 uur v. m. en 4 uur n. m. met behulp van de zon eenigszins
nauwkeurig te orienteeren.
Maar om 12 uur 's middags staat de zon toch precies in het
noorden of zuiden, zal men wellicht opmerken. Dat men ook bij
763
data
20 Oct.
4 Nov.
22 Nov.
22 Dec.
9 Febr.
23 Febr.
9 v. m.
96
103
110
115
110
103
96
data
22 Dec.
22 Nov.
21 Jan.
4 Nov.
9 Feb.
20 Oct.
23 Feb.
7 Oct.
9 Mrt.
11 Sept.
3 Apr.
28 Aug.
16 Apr.
13 Aug.
2 Mei
19 Juli
2 Mei
22 Juni
4°N.B.
10.02
10.19
10.42
11.04
11.24
11.56
11.36
11.18
10.51
10.34
evenaar
10.18
10.35
10.58
11.19
11.40
11.40
11.19
10.58
10.35
10.18
8" Z.B.
10.51
11.08
11.31
11.52
11.48
11.08
10.49
10.28
10.01
9.48
