hij bovendien een eventueelen gasaanval niet bemerken en zal
hij niet in staat wezen, zijn gasmasker op te zetten.
Bij hoofdverwondingen moet het hoofd gefixeerd worden.
Daarvoor zijn de rottan-transportverbanden niet practisch,
zooals zij ook niet practisch zijn bij ledematen-fracturen, indien
er een abnormale stand is. Daarom moeten buigzame zinken- of
draadspalken mede zich bevinden bij de uitrusting van de hulp-
verbandplaatsafdeeling. Op de hoofdverbandplaats moet gips
aanwezig zijn: immobilisatie is een voorname factor voor genezing.
Hoewel de oorlogservaring leert, dat ernstige bloedingen een
zeldzaamheid zijn, komen zij voor.
Afbinding met slang of verband is af te keuren voor den officier
van gezondheid, daar een langdurige afsnoering gemakkelijk
kan plaats hebben. De dokter moet reeds in het gewondennest
met een arteriepincet het bloedende vat pakken en daarna een
steriel verband aanleggen. Wel moeten de verplegers voorzien
zijn van een slang (van Esmarck) om een hevige bloeding direct
te kunnen doen ophouden. Het verband moet dan verder zoo
aangelegd worden, dat de snoerende slang te zien blijft.
In het OVGD is nog niet gerekend op gas. Ook is het trans
port van gewonden per vliegmachine er nog niet in aangeroerd.
De brancardveldbedden schijnen in den oorlog in de loopgraven
niet te hebben voldaan, waarom men daar tentzeilen gebruikte,
die buigzaam zijn. Ook bij onze wekelijksche oefeningen te Tjimahi
bleek het transport van gewonden over den grond op de brancard
veldbedden met hun vier pootjes niet goed te doen te zijn. Het
personeel wist zich te behelpen door de brancardveldbedden
omgekeerd te gebruiken met de voetjes naar boven.
Zooals ook bij strijdende troepen is de verbinding tusschen
de verschillende organen van den Militair Geneeskundigen Dienst
te velde zeer moeilijk tusschen tweede bataljonsarts en vooruit-
zijnd personeel van de hulpverbandplaats afdeeling, tusschen
eerste en tweede bataljonsarts, tusschen hoofd van de transport-
afdeeling en zijn ondergeschikten, tusschen regimentsarts en
transportafdeeling. Veel oefenen slechts kan hieraan eenigszins
tegemoet komen.
Bijlage.
GENEESKUNDIGE DIENST.
Cijfers ontleend aanPrécis d'organisation et de fonctionne-
ment du Service de Santé en temps de guerre.
SPIRE et LOMBARDY, Paris 1925.
835