Deze Winkel kwam bij het Wapen der Artillerie, vermoedelijk
omdat toen ter tijd dit wapen nog niet de voorname plaats
innam die het heden in de bewapening heeft ingenomen.
Het desbetreffende besluit van 8 Juli 1808 luidde.
Zijne Excellentie in overweging genomen hebbende dat het
voor Zijne Majesteit's Dienst in deze Kolonie ten hoogste noodig
en nuttig zal zijn dat op Soerabaja alleen geëtabliseerd worde een
Generaal Atelier van Constructie voor de armee in Indie, heeft
goed gevonden te bepalen dat voor het voorgeschreven etablis
sement tegen taxatie zullen worden ingekocht, de tuinen van
den Pangeran van Soemenap, en dat daar ter plaatse zoowel de
verschillende ateliers, als magazijnen en logementen der ambachts
lieden zullen worden geplaatst.
De eerste opzet bestond uit een zevental loodsen, welke later
door steenen gebouwen vervangen werden. Men begon te werken
met 200 werklieden, welke vermoedelijk afkomstig waren, althans
voor een gedeelte, van het vroegere ambachtskwartier te Batavia,
dat zich een zeer droevige befaamdheid had verworven bij den
grooten Chineezenmoord in het jaar 1740.
De Gezaghebber van den Oosthoek werd belast met den in
koop der tuinen en gebouwen daarop staande, volgens billijke
taxatie, en de Kolonel de Koek met de organisatie van het ge-
heele etablissement.
De ligging van de terreinen waarop deze fabriek verrees was
vrij gunstig.
De onmiddellijke nabijheid van de rivier, de kali Mas, maakte
den aanvoer van de benoodigde materialen, en den afvoer van
de afgewerkte producten, alsmede de afval, zeer gemakkelijk. Men
vergete niet dat een spoorwegverbinding nog niet bestond.
De eerste door Daendels benoemde Directeur was de Kolonel
Frees. Hij stond rechtstreeks onder den Commandant van den
Oosthoek, vormende een der drie militaire afdeelingen van Java.
Boven zijn traktement ontving hij een daggeld. Ja een Kolonel
met een daggeld van vier rijksdaalders zilver.
Dit was een vorstelijke betaling voor een dergelijke verantwoor
delijke betrekking. Maar de toenmalige Gouverneur Generaal zag
in dat van deze werkplaats het wel en wee van het Leger en dus
van de rust in deze gewesten afhing. Want wat is een soldaat
zonder wapens en wat doet hij met kapotte wapens? Immers
niets.
Tusschen haakjes zij hier opgemerkt dat men het systeem van
een toelage van den Directeur, die tegenwoordig de rang van
Luitenant Kolonel kan bekleeden, alhoewel de verantwoordelijk
heid met het bedrijf in omvang is toegenomen, heeft verlaten.
Een uitgebreid personeel verlichtte den zwaren taak van den
Directeur. Nevens hem waren geplaatst een tweede of onder
directeur, twee opzichters over de tuinen en smidswerken, een
916
