Er kon alles gemaakt worden wat voor Leger en Vloot, voor
fortificatie, huishouw, enz. noodig was. De jaarlijksche kosten
bedroegen ongeveer twee millioen gulden en toen werd reeds
de meening geuit dat deze werkplaatsen duur en overbodig waren.
Het eerste is waar, liet tweede absurd.
Het rechtstreeks uit Europa bestellen'met zijn oneindig wachten
op uitzending, het uitbesteden bij particulieren, het zijn lapmid
delen die het geheel zullen schaden.
Behalve in den aanmaak en herstelling van Leger en Vloot-
benoodigdheden hadden de werkplaatsen een groot aandeel in
den muntaanmaak gedurende het begin van de vorige eeuw.
De gepensioneerde Luitenant-Kolonel der Artillerie J.D.H. de
Fremery schrijft hieroverEen eigenlijke munt bestond in Indie
niet. Wel was in 1744 door Gouverneur-Generaal van Imhoff
een muntaanmaak inrichting te Batavia opgericht doch was deze
in 1751 door zijn opvolger Mossel weder opgeheven.
In 1815 had de Luitenant-ingenieur Loriaux de regeering aan
geboden om zelf te Soerabaja voor een installatie te zorgen in
dien de regeering hem het materiaal voor de duiten, het zgn.
japansch staafkoper, wilde verstrekken en een vaste vergoeding
voor iederen pikol ruw koper van 25 rijksdaalders.
Al zeer spoedig moest men ervaren dat deze fabriek niet in
de behoefte kon voorzien, weshalve de regeering een contract
sloot met een Chinees voor de levering van eenige „millioenen
goede en deugdzame pitjes".
Toen Daendels aan het bewind kwam bracht hij deze duiten
makerij over naar den Constructie Winkel, waar men aanvankelijk
met de gebrekkige hulpmiddelen ook niet voldoende kon pro-
duceeren. Naderhand toen te Soerabaja een nieuwe Munt met
pietmolen werd opgericht, werden de benoodigde stempels nog
steeds bij den A C.W. aangemaakt. En nog heden ten dage is de
fabriek bij velen bekend om zijn uiterst nauwkeurige en schit
terend uitgevoerde stempelfabrikage, die ieders bewondering
tijdens de Xe Jaarbeurs opwekte.
In de brochure van Kalff lezen we het volgende.
De Artillerie Constructie Winkel stond in dien tijd onder lei
ding van den Kapitein der Artillerie Demmenie. Deze lag gestadig
overhoop met den directeur van de Munt, de Vogel genaamd.
Het was dan ook een triumf toen de munten de wereld ingingen
instede van met het munt-meesters-teeken V (De Vogel) voorzien
waren van een D (Demmenie.) Natuurlijk toen later de muntstem
pels werden vervaardigd onder controle van den directeur van de
Munt veranderde op slag dit teeken.
In 1850 werden de werkplaatsen gereorganiseerd en verplaatst.
Voordien droeg de fabriek de naam van „'s Lands Construc
tie Winkel", nu werd de fabriek „de Phoenix" door het Gouver
nement van den Heer Baier overgenomen en dit bedrijf vooreen
gedeelte met dat van den Constructie Winkel vereenigd.
9.18