Doch „im Qroszen und Ganzen" gelden voor beide dezelfde
regels en wetten, waaraan strikt de hand moet worden gehouden.
De eerste vraag die zich onmiddellijk aan ons voordoet is:
hoe groot moet het bedrijf worden opgezet?
Deze vraag kan natuurlijk bij een klein fabriekje, waar de
arbeidskracht geleverd wordt door enkele menschen, geheel buiten
beschouwing blijven.
Deze vraag was echter voor de in Bandoeng te vestigen A.C.W.
van het grootste belang en nu zeven jaren na de overbrenging
blijkt reeds dat verschillende werkplaatsen te klein zijn en zeer
zeker uitbreiding behoeven.
Nu is bij den bouw op uitbreiding naar het Oosten gerekend,
een waarlijk niet geheel'juisten opzet. Waar in een machine-hall
verschillende onderdeelen zijn ondergebracht wordt uitbreiding
in de lengte-richting altijd een lapmiddel, temeer als naar de
zijde waar eventueele bijbouwing zou moeten plaats vinden reeds
enkele gebouwtjes zijn verrezen, die eerst dienen te worden
opgeruimd.
Ook is het een groot nadeel dat door een voorgenomen even
tueele uitbreiding in de lengte-richting de privaten onmogelijk
ver weggelegd moeten worden, waaraan zulke nadeelen kleven
dat reeds op den A. C. W. is moeten worden overgegaan tot een
zeer uitgebreid stelsel van controle op de bedoelde gemakken
met de noodwendig daaraan verbonden uitgaven. Ziehier een
factor die bij den bouw of liever bij het ontwerp in alle conse
quenties moet worden overzien.
Kleine oorzaken hebben vaak groote gevolgen, en wanneer de
gevolgen van financieelen aard zijn, worden zij als regel dubbel
zwaar gevoeld.
Waarom nu reeds uitbreiding noodig is?
Door aankoop van nieuw geschut, waarvan de constructie veel
ingewikkelder is dan van het oude en waardoor dus de herstel
lingen veel en veel meer arbeidskracht vorderen dan voorheen,
waaraan gepaard gaat het invoeren van verschillende machines
die deze ingewikkelder werkzaamheden eenvoudiger, vlugger en
nauwkeuriger kunnen doen dan werklieden, is oppervlakte noodig
om deze werktuigen op te stellen.
Zoo zien we dat de tegenwoordige geschutherstelwerkplaats
reeds veel te klein is geworden voor de herstellingen aan het
moderne snelvuurgeschut, dat de instrumentmakerij aan opper
vlakte zeer veel te kart komt, daar de invoering van verschillende
instrumenten, de aanschaffing van meerdere machines noodzake
lijk maakte, terwijl de werktuigkundige inrichting door de aan
maak van verschillende gebouwen nog steeds niet kan beschikken
over een goede uitslagplaats.
920
