gaven aan transportkostentransportkosten niet alleen voor den
aanvoer van de materialen, de afvoer van het afgewerkte product;
doch het vervoer van personeel verhoogt dezen post vaak niet
onbelangrijk.
De grondprijs is ten slotte de minst geldende factor in het
industrieele bedrijf, waar dit den partikulier betreft; voor een
Legerbedrijf zijn vaak deze factoren van grooter invloed.
Van grooten invloed op de vestigingsplaats zijn de navolgende
punten
lste: de vindplaats van den grondstof.
2e de transportkosten.
3e de omvormingskosten.
In het algemeen zien we dat de meeste industrieën zich ves
tigen onder den drang van het afzetgebied.
Dit gaat natuurlijk niet geheel op voor den A. C. W. welks
afzetgebied de Magazijnen van Oorlog en den Troep omvat.
Tot in de 18e eeuw is het afzetgebied, de vestigingsplaats
geweest. Het groote voordeel lag hierin, dat de transportkosten
uiterst gering worden.
Dikwijls wordt de vestigingsplaats beheerscht door de vind
plaats van den onontbeerlijken grondstof
Zoo zien we in Holland, de papierfabrieken op de Veluwe,
omdat daar ijzervrij water te krijgen was, benoodigd voor de
witpapierfabrikage.
Zoo zijn er natuurlijk nog vele factoren die de vestiging beïn
vloeden.
Weber noemt o. a. de materiaalindex een niet te verwaarloozen
factor inzake de keuze van vestiging, tusschen vindplaatsen en
afzetgebieden.
Ik zal hierop echter in dit artikel niet verder ingaan, daar ik
mij heb voorgesteld alleen de grondprincipes die de vestiging
beheerschen, te behandelen en daarom niet al te veel in details
kan afdalen.
Ik heb het reeds naar voren gebracht, dat een niet te verwaar
loozen factor, ja zeer zeker een die het bedrijf beheerscht, de
transportkosten zijn. Bij elk groot bedrijf is de vracht beslissend
bij de keuze van vestiging.
Deze post wordt voorzeker niet onbelangrijk verhoogd als
hierin nog een post personenvervoer zit, terwijl hier mede van
invloed is de loonfactor.
De fabrieken van Philips gloeilampen werden te Eindhoven
gevestigd omdat daar veel goedkoope vrouwelijke arbeidskrachten
te verkrijgen waren. Vrouwelijke arbeidsprestatie's worden altijd
veel minder gesalarieerd dan gelijkwaardige mannelijke. Op de
voor- en nadeelen aan vrouwen arbeid verbonden, zal ik niet
ingaan omdat bij den A. C W. van vrouwelijke arbeidsverleening
geen gebruik wordt gemaakt.
924
