zuiver op elkaar pas gemaakt, zoodat de gedeelten die tegen
elkaar moeten komen aan te liggen dit ook werkelijk over het
geheele vlak doen. Vervolgens wordt een losse ring over het
rad heen gelegd, passende ter hoogte van de naafplaat. Deze
losse ring wordt aan de achternaafplaat met naafbus vastgezet
met naafbouten. Deze naafbouten gaan door de ovale gaten in
de speeken. Nu worden de speeken aangeslagen tot ze nagenoeg
tegen de naafbus aanliggen, slechts een speling van ongeveer
1 mm. tusschen speek en naafbus is toegestaan. De losse ring
wordt afgenomen en de voornaafplaat opgezet en vastgezet. De
speeken worden wederom goed aangeslagen, dit geschiedt door
op het uiteinde van de speek te slaan, waarna zij op de juiste
lengte worden gemaakt en de speekschoenen worden aangezet.
Het is nu een van de moeilijkheden, te zorgen dat de storting
(dat is de hellingshoek van den speek ten opzichte van den
vertikaal, iets kleiner is dan deze bij het afgewerkte rad moet zijn.
Nu wordt het tijd om de velgstukken uit de drogerij te
halen. Aan deze werkstukken behoeft niet veel meer gedaan
te worden. De plaats van de speekschoenen wordt aangegeven
en de velg, die uit zes velgstukken bestaat, omgelegd. De speek
schoenen zorgen voor de verbinding, terwijl onmiddellijk na het
bevestigen ervan om het rad een trekband wordt aangebracht
die het geheel in den goeden vorm houdt. Ons werk is nu na
genoeg gedaan. Het rad gaat nu naar de smederij waar de
radband er omheen wordt gelegd. Deze radband van staal of
ijzer wordt van te voren geheel gereed gemaakt, is dus een
hoepel die omgelegd moet worden. Nu is de omtrek van de
radband aan de binnenzijde 2'/2 cm. kleiner dan de omtrek van
het houten rad. Deze 2'/2 cm. wordt de krimpmaat genoemd en
is voor elk rad verschillend. Als regel wordt deze krimpmaat in
procenten uitgedrukt, welk percentage afhankelijk is van het
gebruikte materiaal De radband wordt verwarmd op een tafel
waarlangs een cirkelvormige pijp als brander dienst doet, zoodat
de band overal gelijkmatig wordt verwarmd.
De radband wordt zoo warm gemaakt dat het hout juist be
gint te schroeien.
Na het omleggen van de band wordt deze een weinig afge
koeld en gelijk geslagen met de houten velg, om daarna met
behulp van een waterstraal geheel en plotseling te worden af
gekoeld. De band die warm juist past is na afkoeling dusdanig
gekrompen dat zij met kracht om de houten velg heen ligt en
afschuiven vrijwel onmogelijk is. Voor alle zekerheid worden nu
nog eenige radbandbouten door den radband en de velg heen
geslagen en aldus de vaste stand van radband en velg verzekerd.
Dit aanbrengen van de radbandbouten geschiedt in de bankwer-
kerij. (Om dit geheel volledig te kunnen behandelen heb ik U
reeds eenige werkplaatsen moeten binnen leiden die hierna nog
nader zullen worden besproken). Het rad komt nu terug in de
1033
