0,01 mm. Wat zou het een menschelijke inspanning vergen om
deze graad van nauwkeurigheid te bereiken, ten koste van het
zenuwgestel van den werkman. Doch noch de rechte, noch de
cirkelverdeelmachine weten hier iets van en leveren trouw het op
gedragen werk zonder morren, zonder aarzelen en in een onge-
loofelijk tempo.
Wat ik hierboven over de rechte handverdeelmachine zeide geldt
in even groote mate voor de cirkelverdeelmachine, die op afbeelding
26 voorkomt.
Ook de cirkelverdeelmachine wordt geheel uit de hand gesteld,
waarbij om fouten te voorkomen de stelling steedmet de loupe
wordt afgelezen. Toch komen zij voor, wat iets menschelijks is.
Ook" het aanbrengen der verdeelingen geschiedt uit de hand, door
terugtrekken van een beiteltje over het werkstuk. Verdeelwerk op
conische werkstukken kan deze machine niet leveren. Zoodat ook
hier de automatische cirkelverdeelmachine een uitkomst was.
Aan beide automaten is een graveer-copieerinrichting verbonden,
opdat gelijktijdig de cijfers bij de verdeelingen kunnen worden
gebracht. Beide banken kunnen ook voor handbeweging worden
gebruikt. De rechte verdeelmachine verdeelt zonder interruptie een
lengte van een meter. Met een support worden normaal 100, met
twee supports 200 verdeelingen per minuut aangebracht. Netto
weegt de bank 600 kg.
De cirkelverdeelmachine die een graad van nauwkeurigheid heeft
van ongeveer 1" (een seconde, hoekmaat) heeft een diameter van
één meter. Voor het gebruik van grootere diameters worden de
werkstukken vastgeklemd met hulpstukken. Het aantal verdeelingen
per minuut bedraagt van 10 tot 40, benoodigde kracht 0,25 P.K.,
netto gewicht 850 kg. De machines zijn geleverd door de fabriek
Société Génévoise d'instruments de physique, bekend om haar zeer
nauwkeurige afwerking. Beide machines zijn afgesteld op 26° C.
de hier in de fabriek heerschende temperatuur, terwijl reguleering
mogelijk is.
Voor beide machines is er meer dan voldoende werk. Het zijn
de eenigste banken van dit type op Java. Voor precisie verdeel
werk zult ge dus bij den A. C. W. moeten aankloppen.
Wat wij alzoo verdeelen? Natuurlijk in de eerste plaats weder
voor het Leger alle artikelen waarop verdeelingen voorkomen. De
opzetten van de kannonen, welke bij sommige recht bij andere
cirkelvormig zijn. Zij worden voorzien van zgn. duizendsten ver
deelingen. Dat zijn verdeelingen die 1/1000 van den afstand of
van de straal bedragen. Als regel wordt aangenomen dat l°/00 =3'
(bij benadering). Ook komen er afstandsverdeelingen op voor, aan
gebracht aan de hand van de schootstafel, dan wel verdeelingen
in graden en minuten.
Verder worden verdeeld de kwadranten, dienende om elevatie
te geven aan de kanonnen. Hierop komen gradenverdeelingen voor,
1118
