meende ik de oplossing te hebben gevondenplaatijzerEn
keerde daarop terug naar Andir.
De foto vertoonde hetzelfde beeld dat wij reeds hadden
waargenomen, maar verraadde bovendien nog de werkjes i.enk.
Mogelijk dat wij deze laatste zouden hebben gezien als wij van
een gunstige positie uit er maar naar hadden gekeken, maar
het observeeren uit een vliegtuig is nu eenmaal een minder
rustige werkzaamheid dan het bekijken van een foto met een ver
grootglas. Afgescheiden nog van de mogelijkheid, om met behulp
van stereoscopische opnamen of van bepaalde plaatsoorten en
filters een dieper inzicht in den terreinvorm en de verschillen
tusschen de terreinkleuren te krijgen, dan door het menschelijke
oog kan worden waargenomen, levert de luchtfotografie het
groote voordeel op, dat de resultaten van een verkenning worden
vastgelegd ter nadere uitwerking en ter vergelijking met vroegere
opnamen.
Overigens kon ook deze foto weinig méér naar voren brengen
wat er onder het bladerdak van de kampoeng schuilde, ja zelfs
het gedeelte van de verbindingsloopgraaf (f) dat in de slagscha
duw van een boomenrij lag, bleef een geheim. Bovendien bleek
het, dat de blauwe vlek (x) zeer slecht uitkwam.
Den volgenden dag had ik de gelegenheid de stelling op den
grond te bezichtigen. Over de talrijkheid der uitgravingen en
onderkomens, die een plaats onder boomen of in de slagschadu
wen hadden gevonden stond ik niet zoo zeer verbaasd, als wel
over den uitstekend gecamoufleerden indruk die het stelling
gedeelte buiten de kampoeng op den „grondwaarnemer" maakte
(terloops mag worden opgemerkt, dat eenvoudigheidshalve zij het
mogelijk ook taalkundig minder juist in den vervolge zal wor
den gesproken van grond- en luchtwaarnemer, in plaats van
waarnemer op den grond, of in de lucht). Het leek onbegrijpelijk
dat de keurig afgewerkte loopgraven zoo markant zichtbaar
konden zijn voor den luchtwaarnemer, terwijl de luchtwaarneming
zich toch overigens minder goed leent voor de détailverkenning
van niet-bewegende doelen. De blauwe vlek bleek heelemaal niet
blauw te zijn, maar groen als de omgeving het was een
afdakje van beschilderd zeildoek. Typisch is het ook dat een
geverfd afdakje in de nabijheid hiervan (c), dat van plaatijzer was
vervaardigd in veel geringer mate onze aandacht had getrokken.
Nu moet ik, om het vestigen van een verkeerden indruk te
vermijden, onmiddellijk hieraan toevoegen dat het wonderbaarlijke
van die fraaie camouflages, die uit de lucht toch zoo duidelijk
zichtbaar waren, voor de officieren die de leiding van de werk
zaamheden hadden, lang niet zoo'n mysterie was als voor ons.
Onder het bezichtigen kon ik tenminste uit verschillende opmer
kingen en aanwijzingen opmaken, dat men in vele gevallen proef-
materiaal had gebezigd ten einde de theorie aan de practijk te
104
