Om 2 n. m. meldt von Mackensen (XVIIde L.K.) den tegenslag,
welke zijn korps had terwijl inmiddels ook bericht binnen
kwam, dat het I L. K. een gevechtspauze hield.
Dit was voor von Prittwiz reden om aan de verdere door
voering van den slag te gaan twijfelen. Reeds om 5 n. m. over
woog hij het gevecht te doen afbreken.
Om 7 n. m. kwam bij het legercommando een vliegerbericht
binnen, dat het oprukken van minstens één legerkorps tegen
Mlawa meldde. Desgevraagd deelt XX L.K. nog mede, dat het
de sterkte van den vijand in het zuiden op minstens 3 korpsen
schat.
Het Narew-leger was dus in vollen opmarsch en het opmarsch-
gebied strekte zich nog veel westelijker uit dan men aanvankelijk
had vermoed.
Dit gaf voor Gen. von Prittwitz den doorslag, niettegenstaande
de Comdt van het XXste L. K. van plan was zijn korps sterk
naar rechts te verplaatsen en 's vijands westelijke colonne aan
te vallen. Von Prittwitz besluit zijn leger achter den Weichselterug
te nemen. Hetgeen daarop geschiedde, leze men op blz. 1082
van het Dec. nummer.
Gen. von Prittwitz laat zich dus overtuigen van de noodzake
lijkheid tegen den linkervleugel van het Narew-leger offensief op
te treden. Dit offensief heeft echter een defensieve strekking-,
het gaat er immers om, te zorgen dat de troepen bij Gumbin-
nen ongestoord kunnen terugtrekken tot achter den Weichsel.
Wat de invloed van Grünert en Hoffmann aangaat, blijkt tot
hiertoe slechts hun spijt over het afbreken van den slag bij
Gumbinnen. Van een plan tot een algemeen offensief tegen het
Narew-leger is nog geen sprake.
Om 8.23 n. m. wordt het volgend bericht uit Nordenburg naar
de O.H.L. gezonden„Da starke Krafte von Warschau, Pultusk,
Lomscha im Vormarsch, kann ich die Lage vor meiner Front nicht
ausnutzen und trete noch in der Nacht Rückmarsch nacht West-
preuszen an soviet als möglich Bahntransport".
Omstreeks 9 n.m. heeft von Pritwitz een telefonisch onderhoud
met von Mackensen. In het dagboek van het XVII L.K. staat ge-
461
Dec. nummer, blz. 10S0.
Reichsarchiv, Der Weltkrieg 1914-1918, blz. 97.
Wie het belangrijkst aandeel daarin had, staat niet vast. EIze vermeldt
althans (blz. 368): „Auch diese Vorgange sind nicht mehr ganz zu klaren.
Der Anteil von Hoffmann war stark. Den Vortrag vor Prittwitz hat aber
nicht Hoffman, sondern Grünert gehalten. Hoffmann befand sich am 20 abends
in leidenschaftlichster Erregung. Er hatte den Roten Adlerorden, den er trug,
abgerissen und hingeworfen und brach selbst in Wut- und Weinkrampfe aus.
Bei dem Vortrag vor Prittwitz soller wortlos dabeigesessen haben. Wir horten
dies von Angehörigen des damaligen Stabes des A.O.K. 8 und geben die
Episode hier wieder, weil diese Rückwirkung in einem leidenschaftlichen
Manne Die Lage menschlich bereichert".
