Afbeelding 56 laat u zien de luchthamer, waaronder een stuk
vierkant wordt bewerkt. Een uitvoerige beschrijving van lucht-
hamers komt voor in het reeds vele malen genoemde werk van
Professor van Royen.
De aandrijving van den hamer geschiedt electrisch.
De bediening is uiterst eenvoudig en het regelen der slagen door
den werkman die den hamer bedient, vindt plaats naar aanwijzingen
van den smid die het werkstuk onder den hamer brengt. Alles gaat
met teekens, daar het gesproken woord niet zou worden verstaan.
De gecombineerde pons- en knipmachine vindt ge in afbeelding
57.
De eene zijde is ingericht tot het knippen van materiaal, koud,
op de vereischte afmeting, terwijl de andere zijde dient voor pons-
werk. Op de foto ziet ge de werkstukken, waarin de gaten zijn ge
ponst, voor de machine liggen.
De bewerking van smeedijzer is zeer verschillend en geschiedt
zoowel in kouden als warmen toestand. In kouden toestand kan
men het door hameren slechts weinig van vorm doen veranderen.
De vormverandering hangt dan af van de rekbaarheid en weekheid
van het materiaal.
Alle vormverandering van eenige beteekenis, geschiedt door
smeden.
„Men moet het ijzer smeden als het heet is", is een oud spreek
woord en voorwaar er is geen uitdrukking die beter weergeeft dat
men handelen moet op het juiste oogenblik.
„Overleg is het halve werk'", geldt in hooge mate voor den smid,
doch alleen dan overleg, als het materiaal koud is. Is het eenmaal
op temperatuur, dus warm, dan is het handelen volgens een vooraf
gemaakt plan, en moet iedere slag niet alleen raak zijn, maar ook
op de goede plaats vallen. Doch dit niet alleen; wanneer de slag
valt, moet reeds bepaald zijn waar de volgende slag zal vallen.
Wordt tijdens de bewerking te lang gedacht dan is het werkstuk
afgekoeld en elke nieuwe verhitting beteekent tijd en brandstof,
kost dus geld, terwijl het materiaal er door die vele verhittingen
niet beter op wordt. Een bijzonder scherpe kijk op het werk is een
eerste vereischte voor een goeden smid.
Het smeden heeft plaats op het aambeeld, waarbij dan hamer
(handhamer) en andere gereedschappen worden gebruikt. De
vormverandering geschiedt het best wanneer het ijzer tot helroode
gloeihitte is gebracht.
Onder het smeden wordt verstaan het uitrekken, opstuiken,
kloven, innemen, hakken, gaten slaan, buigen, drijven, wellen of
lasschen, enz. Het koimt niet zelden voor dat al deze bewerkingen
door elkaar aan hetzelfde smeedstuk moeten worden uitgevoerd..
Kleine stukken worden door den smid zonder hulp bewerkt, voor
grootere beschikt hij over een of meerdere helpers of voorslagers.
490
