onkosten voor speciale matrijzen uitsluitend voor een bepaalde
order aangemaakt, drukken op de zelfkosten van dezen aanmaak.
De hamen voor paarden worden in zadels geperst onder de hy-
dralische pers, waar de stangen gestampt worden onder den lucht-
hamer.
Het omleggen van radbanden heb ik u reeds uitvoerig beschreven
bij de fabrikage van raden voor de kanonnen. Een speciaal toestel
om den radband te verhitten is aanwezig en bestaat uit een cirkel
vormige leiding, waarbinnen de radband wordt gelegd. Gas (licht
gas) verschaft hier de warmte.
De gieterij.
Op afbeelding 58 is het vervaardigen van de vormen beëindigd.
Groote stukken worden in den grond gevormd, kleine in vorinkasten
die mede op de afbeelding zichtbaar zijn. Dit vormen is vaak zeer
kunstig, zoodat de uitlating het lijkt wel beeldhouwwerk, vaak
niet misplaatst is.
Het „vormen" eischt een speciale opleiding en wordt overal vrij
slecht betaald. Men onderscheidt zand- en leemvormen, vormen
voor ijzer en staal, voor brons, voor potterie, buizen, enz.
Waar bij den A.C.W. geen staal wordt gegoten, doch verder het
meest uiteenloopende werk wordt verricht, zijn alle bovengenoemde
vormen aanwezig.
Ook hier is wederom ervaring van het hoogste belang.
In vormzand wordt het te gieten model ingeklopt, en afgestreken
om daarna te worden weggenomen. De gassen en dampen die zich
tijdens het gieten ontwikkelen, worden afgevoerd, door met lange
naalden, ingestoken kanalen.
Moeten in een te gieten voorwerp holten worden uitgespaard,
dan moet op die plaatsen in den gietvorm vormmateriaal blijven
staan, hetgeen wordt bereikt door het gebruik van z g.n. kernen.
De grootste moeilijkheid bij het gieten is het ontstaan van
krimpholten en van gietgallen. Vooral de laatste, de gallen,
lucht- of gasbellen, die ongewenschte holten vormen, zijn vaak
de wanhoop van den gieter.
Inwendig treden zij veelal eerst na vele bewerkingen van het
werkstuk, naar buitenzij maken een gietstuk poreusblijkt bij
het voorkomen van veel gallen een dichtlasschen hiervan onmoge
lijk dan moet afkeuren volgen.
Thans zullen we het gieten zelf eens nader bekijken.
Alle vormen die gegoten moeten worden zijn gereed. De ovens
zijn reeds van des morgens aan en we zien door de kijkgaten
van den koepeloven het vloeibare ijzer, gereed om afgetapt te
worden.
Voor wij echter den oven afsteken, gaan we een kijkje nemen
op het bordes om te zien hoe we den oven vullen. In den oven
492
