genheiten") en in de tweede plaats is mij geen enkelen criticus
bekend, die overigens onder alle voorbehoud ten opzichte van
„Eigenliebe, Selbstgefalligkeit, Benehmen und Charakter" van
Hoffmann diens zeer bijzondere en op hoog peil staande hoe
danigheden niet erkent.
Ik verwijs terzake ook naar de noot op bl. 1077 van het Dec.
nummer van 1929, op het oordeel van Bircher en op het feit,
dat Hoffmann als chef van den staf van de Duitsche legers in
het Oosten onaantastbare bewijzen van groote strategische be
kwaamheid heeft gegeven.
Als typeerend voor hem moge hier het volgende citaat uit
Hfdstuk XI van zijn bovengenoemd boek volgen (alleen de Fran-
sche vertaling is in mijn bezit d. C.)
„De divers cötés on a prétendue que j'aurais gardé rancune
au général Ludendorff de ne m'avoir pas emmené au G. Q. G.
Je tiens a dementir ici formellement tous ces bruitsje ne veux
point décider s'il eüt été ou non avantageux pour la grande cause
que notre collaboration, après avoir duré deux ans sans nuage,
se continuat par Ia suite. Pour moi personnellement, la nomi
nation au poste de chef d'état-major du commandant en chef
des armées de l'est était naturellement préférable, paree que ce
poste était plus honorifique et plus beau en effet, j'avais de-
sormais la responsabilité propre".
Naar mijne meening mag een werk, dat in de „Collections de
Mémoires, Etudes et Documents pour servir a 1' histoire de la
guerre mondiale" met een uitvoerige inleiding van generaal
Weygand 2) verschijnt, niet zonder meer als een „boekje" terzijde
worden geschoven.
„La guerre des Occasions manquées, suivi de „La vraie ba-
taille de Tannenberg" is op bovenbedoelde wijze verschenen.
Generaal Weygand schrijft in zijn voorrede o. m. het volgende
en ik geloof toch wel, dat hem als beoordeelaar van werken,
den wereldoorlog betreffende, meer dan normaal, gezag mag
worden toegekend „En Allemagne, le général Hoffmann jouit
d'une haute réputation beaucoup d'officiers le mettent au rang
des premiers d'entre leurs chefs: „peut-être le mieux doué, a
coup sur l'un des plus remarquables parmi les généraux alle-
mands", écrit de lui l'un des auteurs étrangers qui peuvent avoir
été le plus a même de le juger (K. F. Nowak, Les dessous de
la défaite)".
579
Luidende: „Ludendorff, die na de Tannenberg-publicaties, met Hoffmann
volkomen heeft gebroken, beoordeelt hem als volgt: je l'ai proposé pour
être mon successeur, lorsqu'a la fin de 1916 je suis passé au grand quartier
généralil a rendu des service aussi brillants dans cette situation, qu'en
qualité de plus ancien officier de mon état-major".
2) De rechterhand van wijlen maarschalk Foch, thans Chef van den Staf
van het Fransche leger.