heb weergegeven. Ik heb mij thans slechts bepaald tot het
gebruik van deze aanteekeningen bij het opstellen van miin
overzicht".
Thans de avond van den 20en Augustus niet uit het „boekje",
maar uit het 2e hoofdstuk van „Der Krieg der verpassten Gele
genheden": „Tegen 6,30 n.m. bevond ik mij met generaal Grünert
(Oberquartiermeister d. C.) voor het bureau van den staf te
Nordenburg. Wij hadden juist gesproken over de gunstige voor
uitzichten voor het vervolg van het gevecht op morgen, toen
een bericht binnenkwam van generaal v. Scholtz (XX korps
d. C.) bevattende dat het Russische leger van Warschau (Narew-
leger d. C.), sterk 4 of 5 legerkorpsen, de Duitsche grens begon
te overschrijden tegenover het front Soldau Ortelsburg".
Ik zeide tegen generaal Grünert: „ik vrees, dat de zenuwen
van den legercommandant en van den chef van zijn staf niet
zóódanig zijn, dat zij dit bericht goed zullen verdragen: ik zou
er de voorkeur aan geven het niet over te brengen. Wij brengen
hier morgen den slag teneinde en wij richten ons vervolgens
tegen den van Warschau gekomen tegenstander".
Generaal Grünert antwoordde: „Ge kunt een dergelijk belang
rijk bericht niet verzwijgen voor den legercommandant!"
Echter, deze bedoeling had in ernst ook niet bij mij voorge
zeten, en generaal Grünert wist dit wel.
Op dit oogenblik kwamen de legercommandant en de chef van
den staf uit hun naast het bureau gelegen kwartier naar buiten
en ik bemerkte dadelijk aan hen, dat zij het bericht reeds hadden
ontvangen.
Generaal Prittwitz verzocht ons om hem naar het bureau te
vergezellen.
„Heeren," verklaarde hij, „ik zie, dat gij reeds bekend zijt met
het bericht en dat gij den toestand overzietindien wij het ge
vecht doorzetten, zal het Warschau-leger ons in den rug vallen
en ons van den Weichsel afsnijden. Ons leger zal het gevecht
dus afbreken en zich achter den Weichsel terugtrekken."
Generaal Grünert trachtte zijn en mijn hiervan afwijkende ziens
wijze aan te geven, hij toonde aan „dat de slag bij Gumbinnen
gunstig voor ons verliep, dat wij in 2 a 3 dagen methetWilna-
leger konden afrekenen dat dan nog tijd genoeg restte om ons
tegen het Warschau-leger te wenden, en dat, in afwachting daar
van, generaal v. d. Scholtz zich moest behelpen met de eigen
krachten van zijn legerkorps."
Generaal v. P. sneed deze uiteenzetting zonder meer af, gaf te
kennen dat „zijn beslissend besluit genomen was om achter den
Weichsel terug te trekken, en dat t. a. v. het tactische besluit de
verantwoordelijkheid alleen bij hem en den chef van den staf
berustte, en niet bij den eersten staf-officier en den kwartier
meester-generaal".
581
