Ik maakte het volgende mede in een onzer grootste Hollandsche
metaalfabrieken.
Het was winter en bar koud. In de lasscherij brandde een flinke
kachel, daar deze tevens gebruikt moest worden om kleine werkstuk
ken voor het lasschen voor te warmen. Op zekeren middag was
de opzichter afwezig, wat vaak voorkwam daar over het geheele
fabrieksterrein werd gelascht. Twee werklieden stapten binnen,
ieder met een stukje gaspijp in de hand en gingen genoegelijk
bij den kachel zitten praten. Zij hebben daar gezeten van des
middags twee uur tot half vijf, terwijl zij niets in de lasscherij
hadden te maken. Het eindje pijp diende alleen als camouflage.
Ik vraag mij af, hoe kunnen deze beide menschen een geheelen
middag van hun werk wegblijven, zonder dat de opzichter dit
bespeurt? Op dezelfde fabriek kwam men in den zomertijd,
eiken morgen en middag een werkman op het terrein tegen, ge
wapend met een blauwdruk. Hij was dan bezig zijn ochtend- en
middagwandeling te maken, die veelal langer dan een uur
duurde. De andere werklieden wisten dit allen, en wezen mij
den man aan. Ook hier was de fout bij den opzichter gelegen.
En wat zegt ge ervan, als op een Zaterdagmorgen, in de gereed-
schapsafdeeling, door een der arbeiders, de haren van zijn col
lega's worden geknipt, als in een kapperssalon?
Doch mijne heeren, de fout schuilt niet enkel bij den opzich
ter, al is hij dan de man die de klappen krijgt. Wanneer een
bedrijfsleider zich slechts sporadisch in zijn werkplaatsen vertoont
en doet hij dit dan altijd op hetzelfde uur, wel dan wordt de
tucht niet goed gehandhaafd en verslapt de discipline al heel
vlug. Controle is alles, op elk uur, op de meest onverwachte
oogenblikken. Ge kunt aannemen dat ge als regel iets opmerkt
wat tegen de goede orde ingaat. Grijpt niet altijd in, doch laat
steeds aan den betrokkene merken dat ge zijn tekortkoming hebt
opgemerkt; een blik is meestal voldoende. Een bedrijfsleider is
er niet alleen voor de controle van het werk, doch ook voor con
trole van de wijze en de snelheid waarop en waarmede gewerkt
wordt. Hij is verantwoordelijk voor de productie.
En dan gebruik de juiste menschen op de juiste plaats. Een
zenuwachtig mensch aan de verdeelmachines, kost u schatten
aan verknoeid werk. Een hulpmiddel hierbij is het psycho-tech-
nisch onderzoek. Hierop zal ik niet verder ingaan, het is bewezen
dat het besparing geeft, en dat is van het grootste belang voor
elk bedrijf.
De in een bedrijf verrichte arbeid is onder te verdeelen in
productieve en onproductieve.
Productief is alle arbeid of inspanning die een behoefte be
vredigt of zal bevredigen, met negatie van de erkenning door
derden. Onproductief alle inspanning die hieraan niet voldoet.
In de industrie is productief, alles waarvan onmiddellijk de vruch-
598
