ten blijken, dus de z. g. n. uitvoerende arbeid. Hierbij is echter wet
in het te oog houden, dat indien deze arbeid in verkeerde richting
wordt geleid, alle productieve arbeid toch onproductief is. Zoo zou
een heftig debat kunnen ontstaan over de productiviteit van een
Legerinrichting. Waar deze arbeid gericht is op de mogelijkheid
van productiviteit van het algemeen, moet het werk aan deze
instellingen als beslist productief worden opgevat. Zoolang de
wereld het bestaansrecht van een goede bewapening onafwijsbaar
aangeeft, zoolang zal de arbeid bij onze fabriek als productief
moeten worden aangemerkt. Zij bevredigt in de eerste plaats
een behoefte, n. 1. de goede orde en rust, terwijl de onmiddel
lijke vruchten van den arbeid naar voren komen en worden waar
genomen in den economischen toestand van de Staat. Het be
grip „productief" moet zoo breed mogelijk worden opgevat. Niet
alleen het construeeren van een gebruiksvoorwerp is uitsluitend
productief.
Het opgeven van een bepaalde hoeveelheid arbeid of inspan
ning, die dan van te voren is bekend gemaakt, valt onder het
taak- en stukwerk.
Het taakwerk tot in het uiterste doorgevoerd, heb ik mede
gemaakt bij de Société Anonyme des Ateliers de Constructions
des Sondages et Traveaux miniers „Lemoine" te Ans (Belg.).
Komt daar een bestelling binnen, dan bepaalt onmiddellijk
het calculatiekantoor de hoeveelheid werk die geëischt wordt en
we krijgen dus een overzicht van alle onderdeelen die voor de
bestelling noodig zijn.
Zoodra nu aan den aanmaak zal worden begonnen gaan deze
gegevens naar de bedrijfsleider, die voor elk onderdeel een
aanmaaktijd vaststellen, zoo noodig in overleg met de opzichters.
Wordt dan een bepaald werk aan een werkman opgedragen b.v.
de aanmaak van 75 stuks 2ll2" bouten, dan krijgt hij hiervoor een
bepaalden tijd, laten we zeggen 300 uren. Werkt de man nu de order
af in 275 uren dan krijgt hij toch 300 uur uitbetaald, doet hij er 305
uur over dan kunnen deze vijf uur gekort worden van een volgende
order. Ik heb dit systeem, wat ik globaal aangeef, bijna twee
maanden zien werken en waargenomen dat het in perfectie werkt,
tot groote tevredenheid van werkgever en werknemer. De man heeft
steeds in het vooruitzicht overuren te maken, hij zal teneinde
zijn weekloon zoo hoog mogelijk te doen zijn, al zijn krachten
inspannen, en de fabriek kan zich in de eerste plaats aan vaste
prijzen houden, met een maximum productie en zekeren termijn
van aflevering. Er werd mij eens tegengeworpen, dat het product en
de aflevering moeten lijden onder deze wijze van werken. Niets
is minder waar, indien de controle behoorlijk wordt uitgeoefend.
Dit principe is nagenoeg in elke fabriek door te voeren, ook
in een Legerwerkplaats en heeft het groote voordeel, dat aan
vaste prijzen kan worden gehouden.
599
