verschillende werkwijzen en afwerkingen door mij nadien zijn
voorgebracht en ingevoerd bij den A.C.W. Hieruit moge blijken
het directe nut van dergelijke bezoeken. Trouwens in Holland
behoorde het bezoeken van fabrieken tot de opleiding tot ingenieur.
Waarom wordt nooit een bezoek gebracht aan onzen concur
rent op houtgebied het gevangeniswezen.
Samenwerking, niet alleen met een fabriek, doch met alle
Gouvernementsbedrijven, is noodzakelijk.
Zoo kom ik op de gegevens die ons vanuit Holland in het
bijzonder, en vanuit Europa in het algemeen, bereiken.
Als eerste adviseur staat op de lijst de Artillerie inrichtingen
aan de Hembrug. Maar niet alleen bij deze fabrieken wordt
voorlichting ingewonnen, neen, ook andere bedrijven zoowel in
het Moederland als daarbuiten, dienen ons in moeilijke vraag
stukken van raad. Overleg is het halve werk, zou ik een weinig
van beteekenis willen doen veranderen, en het passend maken
op dit onderwerp. Zeer zeker is overleg „met andere fabrieken"
vaak het halve werk en wordt daardoor veel tijd en niet te
vergeten kosten bespaard.
De officieren die in Holland een hoogere technische vorming
genieten, ontvangen tijdens hun detacheering speciale opdrachten
van het Departement van Oorlog in Nederlandsch-Indië, waar
van de uitvoering en opgedane ervaring in duidelijke rapporten
moet worden neergelegd. Het bezoeken van vele fabrieken is
hierbij onontbeerlijk.
Een intensieve samenwerking tusschen de Hollandsche en
Indische Artillerie inrichtingen is met de connectie's met andere
fabrieken in Europa een van de voornaamste factoren om op de
hoogte te blijven van nieuwigheden en ervaringen, die zich voor
doen in het bewapeningsvraagstuk bezien van technisch stand
punt.
Gij zult dan ook bespeurd hebben uit het voorgaande, dat de
A. C. W. kan bogen op geperfectioneerde machines, met prima
werkkrachten onder zeer deskundige leiding, waardoor de waar
borg is gegeven voor onze weerbaarheid. Ik heb dit onderwerp
nog eens naar voren gebracht, omdat het van het hoogste belang
is en in deze richting onverpoosd naar volmaking moet worden
gestreefd, met alle kracht.
Een onontbeerlijk „kwaad" is, in elk goed georganiseerd bedrijf,
de boekhouding.
Ik schrijf hier „kwaad", omdat, alhoewel elke fabriek zeer
zeker de noodzakelijkheid van een goede boekhouding inziende,
haar arbeid moet worden gerekend tot de niet onmiddellijk pro
ductieve. Zij schept niet en brengt niet voort en voldoet dus
niet aan een onmiddellijke behoefte in het wereldproces, maar
kost veel geld.
-698
