tegenstander aan te grijpen, hem zoo mogelijk tegen een niet te
overschrijden hindernis te dringen, om hem daarna door omvat
ting van een of van beide vleugels te vernietigen.
Eenzelfde gedachte beheerscht ook Napoleon.
Maar de omvattings-(omtrekkings-)marschen, welke de koning
in de onmiddellijke nabijheid van het slagveld binnen enkele
uren uitvoerde, begon Napoleon dagen en zelfs weken tevoren,
teneinde hen over veel grootere ruimte te kunnen uitbreiden".
Hierin schuilt voor Schlieffen het wezen, de kern van het
vraagstuktijd en ruimte kunnen veranderen, de leidende ge
dachte, het grondbeginsel van omvatting en vernietiging blijft van
onveranderlijke waarde.
Als een ziener beschrijft hij den toekomstoorlog (Krieg der
Gegenwart) en de millioenenmassa's, welke daarbij zullen worden
ingezet (über die Millionenheere 1911).
Studies over Hannibal, Bismarck, Gneisenau, mannen naar zijn
hart, mannen, met wie hij zich in zijn gedachtenwereld één
weet; studies over Napoleon's operaties in 1813 en vooral ook
over die van Frederik den Grooten verschijnen in deze jaren in
de Vierteljahrshefte en in enkele andere militaire periodieken
Op 28 December 1912 werkt hij met zijn schoonzoon nog aan
een operatieve studiehij acht het voor een Franschen leger
aanvoerder volstrekt niet uitgesloten óók een Cannae te ont
werpen tegenover een Duitschen opmarsch in het Westen (zie
hieronder)
Een dag later, nog in de volle kracht en helderheid van zijn
geest, overvalt de koorts hem op 4 Januari 1913, tachtig jaar
oud, sterft hij.
Eén van zijn laatste, merkwaardige publicaties schreef hij in
1911: „Benedeks Armeeführung" een afrekening, welke vér
over den weinig belangrijken persoon van den Feldzeugmeister
heen reikt, een afrekening vooral met hen, die niet als Schlieffen
voelen en weten „zum Feldherrn wird man nicht ernannt, sondern
geboren und vorausbestimmt".
Men had in 1911 Benedek uit de vergetelheid in de militaire
literatuur naar voren gebracht met de gloednieuwe stelling:
„ware Benedek slechts de vrije hand gelaten, wellicht zoude voor
Pruisen instede van een Königgratz een Ligny zijn gevolgd".
Dan neemt Schlieffen de pen ter hand.
Want al was Benedek ongetwijfeld een dapper en energiek
k o r p scommandant (verdediging van San Martino op den
rechtervleugel in den slag van Solferino, 1859), deze ruwe, weinig
beschaafde troupier, die bij voorkeur hooggeplaatste, adellijke
officieren onaangenaam bejegende en die zich met de lagere
officieren en met den troep encanailleerdedeze man, die nooit
gestudeerd had, die op alle studie, op „Vernunft und Wissenschaft
742
