Als zoodanig zegt het weinig, beantwoordt het niet de vraag
„wie is de generaal von Schlieffen een man, die door het
eene deel der toonaangevende militaire schrijvers en critici als een
gevaarlijke fantast, als een reeds seniele geest, als een strate
gische maniak verguisd, door het andere deel als strateeg zelfs
boven Moltke geplaatst wordt.
Een zóó omstreden figuur en die toch nimmer een veldtocht
heeft geleid en die zich nimmer in de nivelleerende praktijk een
geboren veldheer kon toonen moet méér hebben gedaan, méér
hebben bereikt dan uit de data en uit de feiten van dit beknopt
levensoverzicht naar buiten treedt.
Dat meerdere, dat blijvende, die hóógere waarde moet dus uit
zijn geest en gedachte, uit zijn werk, uit zijn geestelijke nalaten
schap worden verklaard.
II.
Schlieffen schiep en propageerde geen fonkelnieuwe, geen eigen
strategische leer, hoezeer hem dit zelfs thans nog nagegeven en ooi-c
verweten wordt.
Zijn strategische gedachte, zijn strategische arbeid wordt en
blijft van huis uit afgestemd op de hierboven aangegeven Moltke
sche „formule".
Hij heeft dit zelf waarschijnlijk nooit scherper omlijnd weer
gegeven dan in 1900, toen hij een rede hield ter herdenking van
den 1 OOsten geboortedag van Moltke Sr.
„Die Strategie ist ein System der Aushilfen
Dat schijnt een steen te zijn, die men den hongerige instede van
brood aanbiedt, of een orakelspreuk, welke meer verwarrend dan
ophelderend werkt.
Dat schijnt niets te zijn en het is alles.
Het is een protest tegenover hen, die in een theorie, in een me
thode, in binnen- en buitenlijnen, in omvatting of doorbraak het
eenige heil zoeken.
Het is de stelling, dat voor ieder geval de meest doelmatige op
lossing moet worden gezocht, en het beteekent de wederinvoering
van de volle vrijheid voor den aanvoerder om dat te doen,
waardoor hij vermeent de overwinning te kunnen bereiken".
En hij herhaalt het in andere woorden als hij in 1913 een voor
rede schrijft voor den dertienden druk van Clausewitz „Vom
Kriege".
Want ook deze „Altmeister" gaat van de stelling uit, dat „das
Absolute, das sogenannte Mathematische in den Berechnungen der
734
Die Strategie ist ein System der Aushilfen, ist die
Übertragung des Wissens auf das praktische
Leben. c
von Moltke Sr.
