Als men hem echter tenslotte belooft, dat generaal de Castelnau
die geheel op de hoogte was van de grondgedachten en de voor
genomen operaties van den generalen staf tot zijn speciale
beschikking zal worden gesteld, aanvaardt hij, die ook alweer
niet voor veldheer was „geboren und vorausbestimmt'' en die
desondanks „ernannt" werd, het veldheerschap over het Fransche
leger.
„Joffre therefore assumed power as the nominee of the dominant
elements in the French staff and as the exponent of their doctrines.
To this conception he remained constantly loyal, and the im
mense disasters which France was destined to suffer three years
later became from that moment almost inevitable" schrijft Winston
Churchill.
En hij stelt daarmede een in gelijken toonaard afgestemd R. 1. P.
voor den veldheer Joffre als Groener het deed voor Moltke den
jongere.
In 1912 leidt Joffre met de Castelnau als chef van den staf
de groote manoeuvres in Frankrijk (partijcommandanten Gallfèni
en Marion, beiden leden van den Conseil; als korpscommandanten
treden o m. op Dubail en Sordet, als divisiecommandant Dubois).
Bonnal schrijft in zijn „Questions de critique militaire et
d'actualité" over deze manoeuvres een verre van waardeerende
kritiek; veroordeelt o m. dat de manoeuvreslag „n'a été et ne
pouvait être qu'une bataille parallèle dans toute son horreur",
en teekent anderhalf jaar vóór den oorlog den veldheer Joffre
reeds publiekelijk als volgt: „Le général Joffre, vice-président
du Conseil supérieure de la guerre, mérite tous les respects, mais
il ne peut avoir acquis, aux abords de la vieillesse, des con-
naissances et une expérience des choses de la stratégie et de la
tactique générale, qui lui faisaient a peu prés complètement
défaut lorsqu'il est arrivé au généralat".
Hij veroordeelt voorts het „dispositif initial, a notre avis
Joutif, imposé par le directeur des manoeuvres".
Waarschuwend wijst hij erop hoe het geheel niets beters werd
dan een serie afzonderlijke brigade- en divisiegevechten, „liés a
des moments différents et séparés par des espaces vides de deux
a quatre kilomètres".
„Ce n'est pas ainsi que nous devons faire la guerre
une bataille exige la convergence des efforts dans le temps et
dans l'espace, ce qui suppose une direction habile et beaucoup
de cohésion".
De manoeuvres zijn niet „brillant" geweest, hoofdzakelijk ten
gevolge van „l'inexpérience manoeuvrière du directeur", en van
de ongelukkige terreinskeuze.
Zeer opvallend in verband met diens geruchtmakende onthef
fing van het commando van het 5e leger in Sept. '14 is het
839
