velden is, dat na den oogsttijd benut wordt voor den verbouw
van tweede gewassen (mais, katjang- en oebisoorten, enz
Tot en met 1889 voerde Nederlandsch-Indië meer rijst uit dan
werd ingevoerd, doch met het jaar 1890 begonnen de rijstinvoeren
de uitvoeren te overtreffen en wel in steeds stijgenden lijn.
Totdat in 1914 de wereldoorlog uitbrak, scheen niemand zich
van dat verschijnsel rekenschap te geven, doch toen de oorlog
plotseling het wereldverkeer verstoorde, maakte zich van de
Indische gemeenschap groote vrees voor voedselnood meester.
Vooral ter Sumatra's Oostkust met zijn groote koeliebevolking,
waar de destijds beschikbare rijstvoorraad slechts toereikend
was voor enkele weken, was de ontsteltenis groot.
Al bedaarde de eerste schrik vrij snel, doordat het interna
tionale verkeer zich reeds enkele weken na het uitbreken van
den oorlog herstelde, toch bleef de import niet bespaard voor
allerlei complicaties, die met het voortduren van den oorlog
immer moeilijker werden.
Niet alleen werd de rijstinvoer bemoeilijkt door tijdelijke
uitvoerverboden van rijst uit Saigon, Rangoon en Singapore,
welke laatste haven, zooals U weet, belangrijke hoeveelheden
doorvoert doch ook gebrek aan schepen vormde een struikel
blok. Zorgwekkend werd de toestand bepaald, toen in Maart
1918 tal van Nederlandsche en Indische schepen door de geal
lieerden in beslag werden genomen, wat tengevolge had dat ook
de overblijvende schepen geen buitenlandsche havens meer
durfden aandoen. Toen het „recht van angarie" na eenigen tijd
niet meer werd toegepast, werd de uitvoer van rijst uitBurmah,
het belangrijkste productiegebied van de wereld, door verschillende
bepalingen sterk belemmerd, soms zelfs geheel belet.
Tengevolge van deze feiten verminderde in 1918 de import
van buitenlandsche rijst in Indië zeer sterk en dientengevolge
ontstond op verschillende plaatsen gebrek, niet aan voedsel,
maar speciaal aan rijst.
Toen sloeg zooals Mr. Gerritzen zich in zijn werk „de
Welvaart van Nederlandsch-Indië" uitdrukt der Regeering de
schrik om het hart. Haastig nam zij maatregelen, waarvan een
der gevolgen was, dat zij den aanvoer en de distributie van
rijst in den geheelen archipel en later zelfs ook de distributie
van andere levensmiddelen, zelf geheel in handen meende te
moeten nemen.
Hoe goed ook bedoeld, hebben verschillende der destijds
door de Regeering genomen maatregelen, afgescheiden van het
feit dat zij millioenen hebben gekost, den toestand nog verergerd,
en zoo ontstond bij zeer velen in dien tijd de overtuiging dat er
naar gestreefd zou moeten worden om Indië, door voortbrenging
1026
