Van de natuurlijke middelen welke door de Regeering kunnen
worden aangewend, werden o.m. aanbevolen
a. aanleg van bevloeiingswerken
b. landbouwonderwijs en -voorlichting
c. goedkoop, echter niet lankmoedig crediet;
d. het aanleggen van wegen om de nog onontgonnen gedeelten
toegankelijk te maken en afgelegen, schoon reeds ontgonnen streken
aansluiting te geven op het verkeersnet (men denke hierbij b.v.
aan de Djampangs, Zuid-Bantam en Z. O. Besoeki, Korintji);
voor Java:
e. bevordering van kolonisatie en emigratie, o.m. door een
onbelemmerde werving;
f. toezicht op het op tijd en geregeld beplanten van alle ge
schikte gronden van Inlanders, waarbij hun zooveel mogelijk
vrijheid dient te worden gelaten in de keuze der gewassen
g. intensiveering van den rijstbouw, zijnde uitbreiding van het
sawah-areaal niet meer mogelijk. (De statistieken hebben sedert
uitgewezen dat uitbreiding van het sawah-areaal zeer wel mo
gelijk was.)
Voorts werd een pleidooi geleverd voor de instelling van een
Centraal Kantoor voor de Statistiek.
Ik behoef wel niet toe te lichten, dat verschillende desiderata
sedert in vervulling zijn gegaan.
Van het door den heer Smits uitgebrachte praeadvies moge ik
slechts vermelden, dat hij den vermeerderden invoer meende te moe
ten toeschrijven aan verminderde productie, zoomede aan wijziging
van het menu, waarin rijst een belangrijker plaats zou zijn gaan
innemen, als gevolg van meerdere welvaart. Deze laatste meening
vond bij meerdere deskundigen ingang, waarvan ik o.a. noem
den landbouwconsulent A. J. Koens. Anderen daarentegen hebben
haar bestreden.
In den boezem der vereeniging voor Kol. Studiën vond over
de uitgebrachte praeadviezen een uitgebreid en levendig, soms
zelfs zeer scherp debat plaats. De beschikbare tijd laat mij niet
toe, hierop verder in te gaan, wat mij trouwens ook niet nood
zakelijk lijkt, omdat met het voorafgaande de opvattingen van
deskundigen omtrent de oplossing van het vraagstuk n. h. v.
voldoende zijn weergegeven.
Het groote bezwaar van den rijstbouw in onzen Archipel, zoo
als deze tot op heden wordt bedreven, is dat bij de productie
zooveel menschen betrokken zijn, die er allen van moeten eten,
zoodat er per hoofd slechts een minimaal overschot overblijft,
ja vaak een tekort bestaat. De rijstbouw wordt zoo belangrijk
beheerscht door de mythe van het ontstaan van de rijst, dat het
1030
