Een en ander heeft ten gevolge, dat van eenigen samenhang
weinig sprake is en dat de taak van de opperleiding zeer, zwaar
genoemd mag worden, te meer ook daar den opstandelingen alle
geoefendheid en elk saamhoorigheidsgevoel ontbreekt.
Aan deze omstandigheden zal het te wijten zijn, datdeopper-
leider van den opstand in vele gevallen niet precies zal weten,
waar een bepaalde afdeeling zich tijdens het gevecht bevindt, het
geen diens taak niet vergemakkelijkt.
De wijze waarop onze troepen zullen hebben te ageeren
tegenover verzetslieden, die zich in een stadsgedeelte, ter ver
dediging hebben vastgezet,' berust hoofdzakelijk, zooals hieronder
zal worden aangetoond, op de lessen, die uit het bovenstaande
zijn te putten.
Al dadelijk treedt het groote voordeel in het oog, dat wij kunnen
bereiken door de opstandelingen zoo weinig mogelijk tijd te laten
zich op het gevecht voor te bereiden en deswege den aanval
zoo snel mogelijk in te zetten.
Bij den aanval op een opstandig stadsgedeelte kunnen wij ons
drie verschillende vormen van actie indenken, n. 1. de insluiting,
de beschieting en den doorgevoerden aanval, welke vormen al
dan niet in verband met de omstandigheden, gecombineerd met
elkander kunnen worden toegepast.
De beschieting, hieronder te verstaan de beschieting mid
dels artillerie, zal slechts worden toegepast in de uiterste nood
zakelijkheid, n. 1. wanneer vrijwel de geheele bevolking van een
groote stad in opstand is, en het verzet zich zoodanig over deze
stad heeft verbreid, dat de andere wijzen van optreden slechts
gepaard kunnen gaan met groote verliezen onzerzijds, en dan
nog alleen in zeer beperkte mate, aangezien een beschieting van
een groote stad weinig nuttig effect heeft, daar de oproerlingen
dekking genoeg zullen vinden, terwijl daarentegen de vernieling
van publieke gebouwen en de eigendommen der goedgezinden
niet is te vermijden.
De beschieting heeft echter een aanmerkelijken demoraliseeren
den invloed op de oproerlingen en moet dus uitsluitend worden
beschouwd als een schrikmiddel, dat slechts bij uiterste noodzaak
kan worden toegepast.
Toch mag niet geaarzeld worden dit middel toe te passen als
te voorzien is, dat andere middelen niet tot het gewenschte resul
taat leiden. Men zij hierbij indachtig aan de historische woorden
gesproken door Fürst Windischgraiz bij den opstand te Praag in
het jaar 1848, toen zijn onbevelhebbers eene beschieting afraadden
zeide: „Eine Stad ist leichter auf zu bauen als ein Staat."
Welk een moreel effect een beschieting kan hebben moge blij
ken uit het feit, dat, nadat Windischgratz de beschieting had gelast
slechts twee granaten voldoende waren om de inwoners van Praag
tot bezinning te brengen.
408
