Waldersee had besproken, en daarop General G r n e r t
en hem het bekende besluit had medegedeeld: „Terugtocht
achter den Weichsel".
Tegenwerpingen had hij afgewezen ongeveer met de woorden
„Ik heb de zaak besproken met den Chef (van den Staf), ze
is afgedaan".
2. had Von Prittwitz tegelijkertijd medegedeeld, dat hij
het besluit aan de O. H. L. wilde melden. Generaal Grü-
nert had hem verzocht, dit laatste ten minste nog achter
wege te laten daar was toch niet zoo veel haast bij maar
Von Prittwitz had daarop gestaan en was weggeloopen.
3. bij de daarop volgende bespreking van het legerbevel bleek,
dat de afmarsch achter den Weichsel zeker niet meer moge
lijk zoude zijn, als het XX L. K. niet zou worden gesteund
het Narew-leger kon dat korps eenvoudig omverloopen (fort-
marschieren) en ons afsnijden. Daarom werd besloten het
I. L. K. en de 3 res. Div. per spoor ter ondersteuning naar
het XX L K. toe te voerenen deze transporten werden
direct in gang gezet. Daardoor was later, toen Rennen-
k a m p f niet volgde, aan Von Hindenburg de omvat
tende aanval op Samsonow's leger mogelijk geworden.
b. Dezelfde uiteenzetting betreffende het transport van het
I L. K en de 3 res. Div. vond ik in het memorandum van
Von Waldersee.
c. In het dagboek van het Legercdo. 8 bevindt zich op den
20 Aug. 's avonds de inschrijving: „Besluit: het leger in
„den nacht van den vijand los te maken en samen te trek-
„ken in West-Pruisen ter weerszijden van het XX L. K.,
„tot een beslissenden slag tegen de uit de lijn Warschau
„Lomsha opmarcheerende vijandelijke strijdmacht".
d. Uit de bijlagen van het dagboek van het I L. K. teekende
ik aan
„Uitlading van het I L. K. Goszlershausen-Strasburg (2 Div.),
Freystadt-Bischofswerder (1 Div.),
Colonnes en treinenLaskowitz-
Gruppe en Schmentau-Marien-
werder
„is bevolen".
Tot mijn spijt heb ik toentertijde omtrent den datum van
deze aanteekening niets genoteerd; dat was vooral daarom
merkwaardig, omdat ik de bovenstaande aanteekening ad c.
uit het dagboek van het Legercdo. 8 na mijne met dagboeken
opgedane ervaring niet als een bewijs beschouw.
De reden blijkt echter uit de volgende (latere) mededee-
ling van Von Sc haf er aan mij dd. 15 Sept. 1925: „het
„betrekkelijke bevel is weliswaar zonder datum, maar het
„is in het overigens chronologisch gerangschikte boek eerst
474
