23. Het Legercdo. 8 had den Slag bij Gumbinnen ongunstig
ingeleid, toen het verzuimde om ook het XX. L.K. aan te trekken
en zich aldus van huis uit een zoodanig overwicht te verzekeren,
als noodig was voor een snel, en beslissend succes.
De tweede kans gaf het uit handen op den 20 Aug., toen het
de 3 res. Div. van 10 v.m. tot 4.20 n.m. uit overdreven voor
zichtigheid op uren afstand van het slagveld liet staan, om die
Div. daarna te laat en wederom met tegenzin los te laten. Daar
door kon de tegenslag van het XVII L. K. welke volkomen te
aanvaarden zou zijn geweest, als de Russ. Zuidgroep, zooals had
kunnen en moeten gebeuren, reeds op den 20sten door het I res.
L. K. en de 3 res Div. beslissend verslagen was geworden
noodlottig worden.
Von Prittwitz is daarom ook tactisch als legeraanvoerder ie
kort geschotendaar valt niet aan te tornen.
24. De verdere besluiten van Legercdo. 8 losmaken van
den vijand om in een toestand te komen, welke het gevaar uit het
Zuiden bezwoer, onder onverwijlden afvoer van sterke krachten
ter ondersteuning van Von Scholtz zijn bij beoordeeling
van den subjectieven en den objectieven toestand op den 20 Aug.
's avonds volkomen gemotiveerd De tijdelijke ontmoediging in
Legercdo. 8 had niet in 't minst geschaad, als de Legercom
mandant evenveel besliste zelfbeheersching had getoond als de
Oost. Hong. verbindingsofficier, en hij met zijn bericht aan de
O. H. L. had gewacht tot den vroegen morgen van den 21 Aug.,
op welk tijdstip de nachtelijke spookverschijningen waren ver
dwenen.
25. Het Legercdo. 8 heeft zich daarna in den loop van den
voormiddag tot de juiste strategische gedachte weten op te werken,
nl. om de operatiën verder te voeren met een aanval op het
Narew-leger. Deze gedachte is zeker niet kant en klaar te voorschijn
gekomen; maar, zij is in den voormiddag van 21 Aug. langza
merhand ontstaan uit berichten, overwegingen, en wellicht ook
beïnvloed door het gesprek van Von Waldersee met Von
S t e i n, zooals Kroonprins Wilhelm dat in zijn Marne-studie
schildert.
Maar: zij is toen ontstaan, dat is nu met
documenten bevestigd, en zou ook zijn uitge
voerd.
De poging van Von Prittwitz om door druk op V o n
M o 11 k e versterkingen te bemachtigen, heeft de gedachte niet
tot rijpheid doen komen; de rechtstreeksche berichten van de
Korpscommando's aan de O. H. L. hebben daar het inzicht eer
nog meer vertroebeld dan verhelderd.
Ons eerlijke oordeel over het Legercdo. 8 is echter: Von
Prittwitz zou den Slag bij Tannenberg nooit geslagen hebben,
484
