Op 22 Aug. in den namiddag werd Gen. Von Prittwitz
ontheven. Nu gaat het toch n. m. m. niet aan, om een door een
zoo hoogen aanvoerder op denzelfden dag afgesloten verslag,
zonder meer als hebbende geen bewijskracht ter zijde te
schuiven
Hoffmann oordeelt op blz. 34 van „Der Krieg der versaumten
Gelegenheden": „General Von Prittwitz trug den Schicksals-
„schlag in auszerordentlich vornehmer Weise und schied von
„uns, ohne das leiseste Wort des Grolles über das ihm gewor-
„dene Schicksal".
Kabisch zegt omtrent deze uiting van Von Schafer
die zich n. m. m. hier meer rechter van instructie dan geschied
schrijver toont het volgende
„Wenn Schafer die vorliegenden positieven Willenskundge-
„bungen (verklaringen) des A. O. K. über eine beabsichtigte
„Offensivegegen die Narew-armee im Gegensatz zu mir geringer be-
„wertet, als ihr Fehlen an anderen Stellen, so ist das eine Frage der
„historischen Methode wir bewegen uns da auf Linien in ver-
„schiedenen Ebenen und können deshalb in der Diskussion nicht
„zusammenkommen. Nur eins noch als Abschlusz meiner Unter-
„suchungen an dieser Stelle. Ausgehend 1922 von der Ueber-
„zeugung vonder Richtigkeit der allgemeinen Annahme über jene
„Vorgange, bin ich durch meine Forschungen allmahlich zu der
„Ueberzeugung gekommen, dasz unverdiente Harten und Ueber-
„eilungen vorgekommen sind, die vielleicht im Drange der Ereig-
„nisse erklarlich waren, die aber nicht das Plazet (goedkeuring)
„der Geschichtschreibung erhalten dürfen. Ihre Aufklarung und
„Richtigstellung sind ein Gebot der Gerechtigkeit gegen die, die
„unter ihnen auts schwerste haben leiden mussen'.
V. 37. Ik meen met de hierboven gegeven aanhalingen uit Von
S chafer's repliek en de daarbij gegeven toelichtingen te kunnen
volstaan. Een erg hoog denkbeeld van de objectiviteit van dezen
geschiedschrijver geven ze mij niet.
Voor mij is in het vorenstaande wel bewezen, dat hoe zeer ook
de Generaal Von Prittwitz persoonlijk moge zijn te kort
geschoten
a. het Legercdo. 8 terecht den nu eenmaal verkeerd opgezetten,
onjuist geleiden, Slag bij Gumbinnen in den avond van 20
Aug. heeft afgebroken
b. dat in de moeilijke nachtelijke uren van 20/21 Aug., onder de
leiding van een middelmatigen bevelhebber, die met zijn
ideeën buiten zijn staf stond, en tegenover een O. H. L die
wel om „offensief" riep maar de verantwoordelijkheid voor
de kwade kansen niet tevens wenschte te dragen, het Legercdo
8 zich moeizaam worstelende reeds na weinige uren heeft
weten te verheffen boven de neerdrukkende gebeurtenissen
491
