van den 20sten, en de nieuwe concentratie heeft ingeleid
door versteviging van de Zuidgroep
c. dat het Legercdo. 8, toen in den morgen van 21 Aug. gebleken
was, door „aarzelen" van Samsonow en „op de plaats
juichen" van R e n n e n k a m p f f dat hergroepeering van
het leger op den Oostelijken Weichsel-oever mogelijk was,
deze ook dadelijk heeft ingeleid en een offensief tegen het
Narew-leger heeft opgezet
(of het telefonische gesprek van V o n S t e i n met V o n
Waldersee (de suggestie der O. H. L., zie Mantel blz.
465) hierop van veel of weinig invloed is geweest, is niet
uit te maken, maar doet aan de waarde van het besluit niets af)
d. dat dus V o n Hindenburg, op het oorlogsterrein aan
komende, een tot den aanval opmarcheerend leger aantrof,
waarvan enkele eenheden (XX L.K., 3 res. Div., 70 Lw. Brig.,
Detn. Unger enMühlmann) reeds gereed stonden, en
de andere öf met de concentratievervoeren bezig waren
(I L K.), öf in afwachtingsstelling stonden tegenover Ren-
nenkampff (XVII L.K., 1 res. LK, 1 Kav. D.).
Dat Tannenberg ten slotte uit deze concentratie is ontstaan, is het
gevolg van tal van gelukkige omstandigheden, welker bestaan of
mogelijkheid Von Hindenburg toén ook niet kon weten
doch, uit welke h ij ten slotte, bijgestaan door zijn staf, door
zijn schitterende ondercommandanten, en met de prachtige troepen
van het 8 Leger, een der grootste overwinningen uit de geschie
denis heeft weten op te bouwen.
38. Voor een tweetal punten wil ik nog even aandacht vragen.
Men overdenke eens de correcte houding van den Sta[chef Graf
Von Waldersee, die onder alle omstandigheden en zonder
protest zijn Generaal volgt; niet alleen om met hem roem te
oogsten, maar ook om hem te volgen wanneer hem de ongenade
treftdie aan Von Schafer uitdrukkelijk verzoekt om in het
Reichsarchiv-werk geen melding te maken van zijn hevige dys-
senterie-aanvallen in Aug. '14: „da solche Erwahnung wie eine
„Entschuldigung klingen konnte. Graf Waldersee aber wollte kei-
„nem Zweifel Raum lassen, dasz, er in dem durch seine Stellung
„gegebenen Masze vollen Anteil an den Entschlüssen gehabt
„habe und auch bereit sei in jeder Hinsicht zu vertreten (Von
„Schafer. Deutscher Officier-Bund. No. 18. van '26).
En men vergelijke hiermede eens de houding van den Stafchef
Von Ludendorff, die alle eer voor zich opeischt, en zelfs
ten aanzien van zijn Generaal (Von Hindenburg) tot de
grofheden en de afstootende woorden komt, welke door Kap.
Du C r o o op blz. 578 van I. M. T. 1930 werden weergegeven.
39. Op blz. 465 onderaan van I. M. T. 1930 No. 5 schrijft Kapt.
Mantel: „Als marschrichting voor 1 res. K. wordt opgegeven:
492
