„Wenn die Russen kommen, nur keine Defensive, sondern Offen
sive OffensiveOffensiveaber die Existenz der Armee
„darf nicht aufs Spiel gesetzt werden
3. Was het besluit om den Slag bij Qumbinnen in den avond
van 20 Aug. af te breken innerlijk gerechtvaardigd
Ons oordeel over dat besluit staat en valt met ons antwoord
op de vraag: Was op 21 Aug. een beslissende overwinning op
het Njemen-leger te vernachtend. w. z. eene overwinning, welke
iedere inmenging van dat leger in de verdere operatiën voor
geruimen tijd zou hebben uitgesloten
Want, dat staat vast: met een gedeeltelijk succes, met een
terugwerpen van Rennenkampff op een zoodanige wijze,
dat nog b. v. minstens één legerkorps hem verder moest blijven
volgen, was men niet geholpen. Nog minder met een strijd
welke zich nog dagen lang zou hebben gerekt, want op die
wijze zou men het Russische plan om het Duitsche leger van zijn
verbindingen af te snijden juist in de hand hebben gewerkt.
En zóó optimistisch ben ik niet om te gelooven, dat de Duitsche
korpsen na een zwaren en bloedigen strijd van verscheidene
dagen met R e n n e n k a m pf, nu ook nog de 5 korpsen van Sam-
sonow zouden hebben kunnen verslaan. Tannenberg is den
Duitschers heusch niet zoo gemakkelijk afgegaan.
4. Het officieele Duitsche Reichsarchiv-werk is van meening,
dat de overwinning op den 21 Aug. zoo goed als zeker was (II,
blz. 99). Als het werk zich in dit verband echter beroept op
K n o x om den toestand van Rennenkampf's leger in den
avond van 20 Aug. te beoordeelen (blz. 100), dan is dat onjuist
K n o x spreekt van den toestand in den voormiddag, toen de
28 russ. Div. voor den verrassenden flankaanval van de 2e Div.
bezweek. De geheele zin bij Knox luidt: „Het le Russ. Leger
„was zijn ondergang zeer dicht nabij, want drie regimenten van
„de 28 Div. op den rechtervleugel weken terug, maar Rennen-
„kampfhoewel door zijn ganschen staf werd aangedrongen op
„een ordelijken terugtocht, om een overweldigende nederlaag
„te ontgaan hield vast aan zijn plan, en met centrum en linker
vleugel voorwaarts gaande, dreef hij de Duitschers terug". Dat
is dus de aanval, welke het I res. K. verrassend in de rechter
flank trof, het tijdelijk in een benarden toestand bracht en het
aan Goldap bond, waardoor ten slotte de tegenslag van het
XVII L. K. werd veroorzaakt.
5. Hoe was objectief beschouwd de toestand in den avond
van den 20 Aug.
De Russen stonden in 2 groepen.
467
Zie Knox blz. 88.
