toestand. Uit zijn dagboek vermeldt hij betreffende den troep
woordelijk het volgendeHet is eenvoudig niet in woorden uit
te drukken en het was hartverscheurend om het oogenblik mede
te maken, toen de overblijfselen van de dappere Brigade terug
vloeiden De vijand lette goed opnog eenmaal liet hij
met alle kracht zijn artilleristisch vuurwerk spelen als een hagel
slag trok het over de terugvloeienden heen, van wie nog menig
man in 't zand moest bijten. Maar tot groote waardeering van
onze dappere infanterie moet verklaard worden: nergens kon men
de ontzetting van den verslagene bespeuren
Over de geschiktheid tot het gevecht op den 21 Aug. zegt
Generaal Von Knobelsdorf: Een machtige stormloop uit
voeren, zooals op den vorigen dag, was uitgesloten eveneens
het afweren van een sterken vijandelijken aanval, uitgevoerd op
even krachtige wijze als den onzen op den 20sten. Maar men
had vertragend, en dreigende met een aanval kunnen vechten, en
onvoorwaardelijk den vijand in front kunnen binden tot de be
slissing op de vleugels zou zijn gevallen. Men had dan op een
succes kunnen rekenen als in den lsten slag aan de Masurische
meren, en den tegenstander over de grens kunnen dringen, als
de vleugels overwonnen.
7. Met dit oordeel van Generaal Von Knobelsdorf kan
K a b i s c h zich vereenigen.
Men had waarschijnlijk op den 21 Aug. de russ. Zuidgroep
beslissend verslagen, de russ. Noordgroep echter nietwant daar
voor zou een vasthoudend gevecht van het XVII L. K. niet vol
doende zijn geweest. Zelfs moet worden betwijfeld, of het I L.K.
tegen den bij Kattenau ingegraven tegenstander, die, al beschikte
hij misschien niet over strategische reserves, dan toch in elk geval
tactische reserves had, een belangrijk succes zou hebben kunnen
bevechten, vóór dat de 56 russ. res. Div. en de in den rug van
het I L. K. staande russ. cav. massa's (welke ten slotte toch mis
schien ook wel in beweging waren gekomen) hun inwerking
zouden beginnen te toonen. En dan zou vermoedelijk het einde
zijn geweestvoortzetting van den slag op den 22 Aug., of
waarschijnlijker nog Rennenkampf's terugtocht met de
Noordgroep op den 22sten in de richting van uit het achterland
oprukkende versterkingen. (Hoffmann schrijft hierover in zijn
boek. „Der Krieg der versaumten Gelegenheden", blz. 28Gene
ral Grünert versuchte seinen und meinen abweichenden Stand-
punkt zum Vortrag zu bringen, „dasz die Schlacht bei Gum-
finnen gunstig stande, dasz wir in 2 bis 3 Tagen mit der russ.
„Wilnaer Armee Schlusz machen könnten, und dasz es dann immer
„noch zeit sei, sich gegen den Warschauer Gegner zu wenden
„bis dahin mtiszte Gen. V. Scholtz sich mit seinem Korps
„allein helfen".)
470
