van het 8ste Leger naar het schijnt niet gebukt onder; Generaal
von Waldersee schreef den llden Augustus aan den Duitschen
Generaal in het Oostenrijk-Hongaarsche Hoofdkwartier o. m.
„Die Dinge lassen sich gut an, ich bin voll festester Zuversicht.
Von uns angefangen bis zur Truppe wird mit Kühnheit verfah-
ren". (Elze, Tannenberg, blz. 205).
In het bovenaangehaalde komt Overste Slothouber ook tot de
slotsom, dat de directive het afbreken van den slag bij Gumbin-
nen begrijpelijk maakt, terwijl de schrijver op blz. 471 in het
zelfde artikel concludeert„Al deze omstandigheden, waarbij
nog komen de paniekachtige berichten omtrent den toestand bij
het XVII L.K., doen het volkomen gerechtvaardigd schijnen, dat
von Prittwitz mededeelde, dat hij op den 21 sten Augustus een
snel succes niet kon verwachtenDus niet de directive maakte
het begrijpelijk, doch de omstandigheden rechtvaardigden ten
volle het besluit om den slag bij Gumbinnen af te breken
Voorts heeft de O.H.L. ongetwijfeld geïnstigeerd tot het offen
sief tegen het Narew-leger! Daarvoor zijn voldoende bewijzen
aangevoerd in mijn vorige bijdragen over het Tannenberg-pro-
bleem. Er is alleen verschil van meening over of von Prittwitz
reeds tot een algemeen offensief tegen Samsonow besloten zou
hebben vóór de O. H. L. met klem op de noodzakelijkheid daar
van wees. Als von Moltke daar niet zoo op gestaan had, hoe is
dan te verklaren dat von Prittwitz door von Hindenburg vervan
gen werd
Wanneer men aanneemt, dat von Prittwitz reeds tot een alge
meen offensief besloten had vóór het ingrijpen van de O. H. L.,
dan zou men dus hoogstens kunnen zeggen, dat de instigatie
van de O.H.L. overbodig was.
B. Het vervoer per spoor van I L. K. en 3de Res. Divisie.
Op blz. 472 haalt Overste Slothouber aan, wat von Schafer
schreef over de bestemming van I L.K. en 3de Res. Divisie, ter
wijl schrijver in de laatste zin tusschen voegt„zie artikel Man
tel". Dit berust echter op een vergissing; ik heb nimmer geschre
ven, dat de O. H. L. door zeer energiek aandringen invloed
heeft uitgeoefend op de bestemming van deze onderdeelen. Daarin
ben ik von Schafer niet gevolgd. Dit energiek aandringen gold
in mijn lezing alleen ten aanzien van het algemeen offensief tegen
het Narew-leger.
C. Het besluit om met het geheele 8ste Leger een algemeen
offensief tegen het Narew-leger te ondernemen.
Kabisch' conclusie is, dat „deze gewichtige en onaantastbare
documenten {de berichten van von Fleischmann. Mbewijzen, dat
dit besluit (tot een algemeen offensief tegen het Narew-leger. M.)
in den voormiddag (van 21 Aug. Af.) werd genomen en op het
678
