uitgedrukt. Zou von Schlieffen, van plan zijnde om een algemeen
offensief tegen het Narew-leger te ondernemen, Conrad ook hebben
laten geruststellen met de woorden „maatregelen zijn ingeleid
om de Zuidgroep aan te grijpen"?
Nadat von Fleischmann het telegram van 1.45 nm. had afge
zonden, kwam de naar het Iste Res.-Korps gezonden Ritmeester
von Amsberg terug met gunstige berichten over den toestand bij
dit korps. Von Amsberg schrijft over zijn terugkomst bij het leger-
commando: „Als ich die von mir gemachten günstigen Wahrneh-
mungen geschildert hatte, fragte der Chef des Stabes, General-
major Graf Waldersee, sichtlich erstaunt, ob bei den kampfenden
Truppen keine Vermischung der Verbande, keine Unordnung und
Niedergeschlagenheit zij*bemerken gewesen ware, ob ich nirgends
Anzeichen von Panik beobachtet hatte. Auf meine Verneinung
liess er die anderen Generalstabsoffiziere hereinkommen, denen
ich das Wesentlishe aus meiner Meldung wiederholen musste.
Dann wandte er sich zu diesen mit den Worten „Ja, w e n n
das so is t, dannkönnenwir doch an die offen
sive nach Siiden denke n".
Na al het voorgaande meen ik nog steeds te mogen vasthou
den aan hetgeen ik schreef op blz. 1086 in I.M.T. 1930, No. 11:
„Uit het verloop der gebeurtenissen blijkt veeleer, dat de Opper
bevelhebber eerst nd het ingrijpen van de O.H.L., aanvankelijk
nog aarzelend, de gedachte van een algemeen offensief overneemt
D. De terugtocht van I Res.-Korps en XVII L. K.
Ten slotte nog een enkele opmerking naar aanleiding van het
geen Overste Slothouber onder punt 39 op blz. 492 van het
Juninummer schrijft.
Ik blijf van meening, dat uit de voor bovengenoemde korpsen
bevolen marschrichting de dubbele omvatting van Tanr.enberg
niet had kunnen ontstaan daarvoor lagen de einddoelen te ver
in westelijke richting en tevens te veel naar het Noorden. Overste
Slothouber bestrijdt deze meening in 4 punten op blz. 493; deze
4 punten slaan evenwel op den toestand, zooals men dien zag
in den avond van den 20sten Augustus, terwijl ik de vraag „Had
hieruit de dubbele omvatting van Tannenberg kunnen ontstaan
stelde naar aanleiding van de marschdoelen, welke opgegeven
werden in het bevel van den 21 sten 's avonds!
Natuurlijk kon men den 20sten 's avonds nog niet denken aan
een afmarsch in zuidelijke of zuid-westelijke richting. Den21sten
's avonds was de toestand evenwel geheel anders en veel gun
stiger. De troepen hadden zich in den nacht van 20/21 zonder
ernstige moeilijkheden van den vijand losgemaakt; zij trokken
den 21sten terug zonder door de Russen gevolgd te worden.
Von Schater in D.B.O. 1927, No. 18. Spatieering van mij. M.
682
