En indien ik een Nederlandsch klinkende vertaling tracht te
geven, dan is
ichhaft niet egoïstisch, doch egocentrisch en
sachlich niet altruïstisch, doch alterocentrisch.
De vraag, die zich nu voordoet is, op welke wijze moeten
we onze militairen opvoeden, zoodanig, dat naast een aanvoelen
en begrijpen en daardoor zich lijdelijk onderwerpen aan de krijgs
tucht, niettemin een karaktervorming (of hervorming) plaats heeft,
welke niet als grondslag heeft de kadavergehoorzaamheid, doch
mogelijkheden open laat tot, zij het ook beperkte, zelfstandig
heid Een zelfstandigheid dan, gedragen door verantwoordelijk
heidsbesef, waardoor het mogelijk zal zijn, dat in oogenblikken
van nood de aanvoerder ook zit in den troepal is dat dan
ook latent, indien de nood niet dringt.
Ik behoef U niet met voorbeelden aan te halen, hoe ook het
sterkst gedisciplineerde leger faalt in den strijd, indien niet de
geest aanwezig is, die noodig is voor elke daad, welke opoffe
ringen vordert.
Ik geloof, dat na al het voorgaande de oplossing der gestelde
vraag eenvoudig is: opvoeding tot sachlichkeitvermijden of
zelfs vernietigen der ichhaftigkeit.
Zoo ergens, dan zal in 't Leger niet het ego op den voorgrond
treden, maar het altero, niet het eigen lieve persoontje van den
militair zelve, doch het algemeen belang. Als zoodanig is de
militaire organisatie met zijn gelijkheid der ranggenooten, met
zijn rechtvaardige, doch bindende voorschriften, waarin niet alleen
plichten, doch evenzeer rechten vastgelegd zijn, bij uitstek ge
schikt tot een sachliche opvoeding.
Doch dit is slechts een verschuiven der vraag. Aannemende,
dat een sachliche opvoeding noodzakelijk is, wordt nu de vraag:
hoe voeden we op tot sachlichkeit?
Doch alvorens deze vraag te beantwoorden een opmerking.
Indien ik spreek over ichhafte en sachliche opvoeding, zoo be-
teekent dit, dat de resultaten der opvoeding zich zullen afspie
gelen in het karakter van den pupil, dat dus ontstaat een ichhaft
of sachlich karakter.
Terecht vraagt U: wat is dan precies „karakter"? We weten
het allen zonder definitie en ik zal me er ook niet aan wagen.
Doch een nadere begripsomschrijving is wel noodig.
Onze dagelijksche levensuitingen, de verhouding van een mensch
tot zijn omgeving, zijn reactie op gebeurtenissen hemzelve of
anderen betreffende, dat zijn de feiten, die we dagelijks aan onzen
medemensch waarnemen. En deze zich naar buiten uitende ver
houding van mensch tot maatschappij die reactie naar buiten
door woord en door gedrag, dat is nu juist datgene, wat wij
karakter noemen. Immers, die reactie, dit antwoord op van buiten
653
