afkomende of uit hemzelf opwellende prikkels, die reactie is 't
eenigste, wat voor waarneming en onderzoek door anderen toe
gankelijk isalleen die reactie kunnen wij objectief als karakter
beoordeelen.
Eindelijk dan de beantwoording der gestelde vraag hoe voeden
we op tot sachlichkeit Wat moeten we doen om een sachlich
karakter te vormen bij onze kinderen en onze militairen
Sta mij toe U dit wederom met voorbeelden te demonstreeren
Eerst nog eens het kind, dat met zijn bouwdoos speelt en
de sachlich opvoedende moeder, die het bouwwerk prijst tegen
over de ichhaft opvoedende, die het kind looft.
Hierin, en dit is de quintessence, ligt de opvoeding in sach-
lichen of ichhaften zin, d.w.z. uf het karakter van het kind zich
sachlich of ichhaft zal ontwikkelen, dus alleen in de reactie van
de moeder op het spelen van het kind.
Ik herhaal, de reactie, de werking naar buiten dus, d.i. het
gedrag van de moeder. Maar die reactie is nu juist datgene,
wat we als karakter omschreven, als zijnde het eenigste objec
tieve gegeven, wat ons voor karakter-beoordeeling ten dienste
staat.
De moeder, die het kind prijst om zijn knapheid en om zijn
zoet zijn, is zelf ichhaft. Zij legt, uit eigen innerlijk gevoelsleven,
den naduk op de persoon en niet op het werk. Zij zal zelf meer
gevoelig zijn voor den lof van hare omgeving op haar werk, dan
te zien naar het doel van het werk zelve.
Zij zal trachten van haar kind het „model"-kind te maken, dat
naar buiten een goed figuur slaat op vrienden en bekenden en
zij zal den lof daarvoor opeischen. Ik stel de kwestie scherp,
maar in principe is het zoo.
Op de sachliche moeder daarentegen zal de meening van hare
omgeving weinig indruk maken, indien ze slechts weet, dat haar
werk goed is. Zij zelve let op het doel van den arbeid en let
daarom ook (gedeeltelijk onbewust) op het doel van den arbeid
van haar kind; ook zij zal wel haar kind vertroetelen (misschien
minder dan de ichhafte), maar zij zal dat niet doen als belooning
voor gepresteerden arbeid, omdat zij zelve voor arbeid als hoogste
belooning vindt: de bevrediging van den goed verrichten arbeid.
Conclusie: slechts de van karakter zelf sachliche opvoeder kan
een sachliche opvoeding geven. En zoo analoog voor de ichhafte.
Een tweede voorbeeld.
Ik noemde (J reeds het kind, dat uit innerlijke drang gaat
loopen, en de moeder, die het kind een koekje voorhoudt; de
reden is, dat die moeder voor inspanning een belooning verwacht,
en daarom geeft zij ook het kind een belooning. Zij is zelve
ichhaft.
De sachliche moeder begrijpt of voelt, dat een belooning in
dit geval slechts nadeelig kan zijn, omdat die het kind egocentrisch
doet worden i.p.v. alterocentrisch.
654
