Dit alles moet een geweldige verandering doen ontstaan in het
geestesleven van het betrokken individu en ik zal trachten aan
te toonen, dat de wijze waarop deze noodwendige verandering in
denken en voelen en handelen te weeg gebracht wordt van buiten
gewoon belang is, niet alleen voor het individu zelve, doch ook
voor wat men noemt den geest van den troep.
De na korten tijd inderdaad optredende verandering in doen
en laten van den in dienst getreden jongeling is ons wel bekend
deze ontstaat niet alleen lichamelijk door goede voeding en
verpleging, doch ook geestelijk echter niet alleen door de bewuste
militaire opvoeding, maarniet minder door de zoo sterk gewijzigde
levensomstandigheden, die als een onbewuste opvoeding werken.
Ik sprak zoo juist van opvoeding en inderdaad, de overeen
komst tusschen de opvoeding van het kind tot jongeling en die
van den jongeling tot militair is zeer groot. Indien U slechts
bedenkt dat opvoeding niets anders is dan de inwerking van het
milieu op het kind, dan wordt U duidelijk, dat de opvoeding
tot militair, die immers een zoo sterke milieu-wisseling met zich
mede brengt, zoo goed vergelijkbaar is met die van het kind.
Opvoeding is dus inwerking van het milieu. Echter dient U
dan het begrip milieu zéér ruim te nemen het is niet alleen de
stoffelijke omgeving, het is ook de omgang met de menschen,
die dagelijks met het individu omgaan. Vandaar, dat de opvoeding
in engeren zin, die de ouders of opvoeders geven, niets anders
is dan het brengen van het kind in een bepaalde omgeving,
onder een bepaald systeem van beginselen, die we dan pae-
dagogie noemen. En, ik kom er nog nader op terug, het milieu
in dien uitgebreiden zin, dien ik er aan gaf, dus alle uiterlijke
invloeden, die het wordend individu ondergaat, dit milieu is t.o.v.
de karaktervorming veel belangrijker dan de aangeboren aanleg
van het individu. En opvoeding is in wezen niets anders dan
karaktervorming: het aanleeren van maatschappelijke vormen en
gebruiken bij de opvoeding van het kind vergelijke men met de
militaire vormen en gebruiken bij die van den soldaat; bij beiden
valt slechts onder datgene, wat ik als opvoeding versta, de wijze,
waarop ze aangeleerd worden.
Het zal U dus duidelijk zijn, dat ik de opvoeding van den
soldaat in principe gelijk stel aan die van het kind; er is slechts
een gradueel verschil: het karakter van het kind wordt gevormd
tijdens en door het milieu, dat van den soldaat vervormd. Een
verschil is er dus wel. Immersvorming verloopt gemakkelijker
dan vervorming. Gelukkig echter, dat onze recruten nog jong
zijn, zoodat vervorming zoo goed mogelijk is.
Indien ik dan, na deze lange inleiding tot de beschrijving der
begrippen over ga, dan zal ik trachten U niet zoo zeer door
definities als wel door voorbeelden de begrippen ichhajt en
sachlich duidelijk te maken.
650