Vanaf dit tijdstip dateert dus de Pyrotechnische Werkplaats te
Soerabaja, welke enkelen onzer nog in bedrijf hebben gekend.
Bijzondere maatregelen werden genomen om de keel van de lu
nette te beschermen tegen binnendringen van onbevoegden, die
zouden trachten de pyrotechnische geheimen te ontvreemden.
In 1858 wordt in het archief voor het eerst genoemd de Bus
kruidmolen te Ngawi, welke dus waarschijnlijk in dat jaar voor
het eerst in werking is, terwijl medio 1861 voor het eerst de titel
van Inspecteur der Buskruidfabrikatie tevens Pyrotechnie wordt
gebezigd. Toen was dus blijkbaar de P. W. geheel los van
den A. C. W. Vóórdien was de Inspecteur Draagbare Wapenen
tevens Inspecteur der Buskruidfabrikatie
De eerste eigenlijke Directeur van de P. W. (Inspecteur der
Buskruidfabrikatie) is geweest de majoor J. D. HOEDT, nadat
vóórdien, sedert 12 MAART 1857, de 2de luitenant L. F. HOJEL.
als luitenant vuurwerker daarover den schepter had gezwaaid
onder het oppertoezigt van den Dir. A. C. W. Zooals mij toevallig
bekend is, heeft het artilleristisch-technisch bloed van dezen
jeugdigen luitenant zich in de nakomelingschap niet verloochend.
Dan volgt een lange reeks van Officieren, die in ondergeschikte
functies of als leider bij de P. W. of als Directeur van de bus
kruidmolens zijn tewerk gesteld.
Het zou te ver voeren hier te openbaren alle, vaak grappige^
voorvallen, die hebben plaats gevonden. Ik zou U kunnen vertel
len, dat men toen reeds moest waarschuwen tegen het maken
van schulden, dat een Officier zich moest verantwoorden wegens
slaan van een burger, dat sous-pieds moesten worden gedragen
enzoovoorts. Wel merk ik op, dat ik vele handteekeningen heb
teruggevonden van Wapenchefs, die in voorafgaande jaren als
luitenant vuurwerker en ais directeur de belangen van P. W. hadden
gediend.
Even komt in de correspondentie nog tot uiting, dat te
Banjoe-Biroe ook zoo iets als een Buskruidmolen is geweestzelfs
werd op 10 DECEMBER 1863 beslist, dat de P. W. eerlang naar
Banjoe-Biroe zou worden verplaatst. Hier schijnt tenslotte niets
van te zijn gekomen.
Einde 1896 werd de Buskruidmolen te Semarang (Bodjong)
opgeheven, in 1909 die te Ngawi eveneens. Zou in die jaren niet
zooiets als een buskruidmonopolie zijn mogelijk geweest, waar
van het Gouvernement thans nog de vruchten had kunnen plukken?
Medio 1910 was de overbrenging van de Pyrotechnische Werk
plaats naar Bandoeng volbracht, de eerste artillerie-inrichting dus
die te Bandoeng was gehuisvest en deze zelfde inrichting zal de
hekkensluiter zijn bij de hereeniging der artillerie-inrichtingen
in 1932 te Kiara-Tjondong bij Bandoeng. Good luck, old boy.
6
Het nauwe contact tusschen de artillerie-inrichtingen bestond dus toen
reeds. P. W., A.C. W. en W. D. W. waren innig verwant.
