„états-majors, un officier seulement avait execute le travail, et
„quen son absence les télégrammes restaient intraduisibles. Dans
„un même état-major d'armée, 3 officiers d'unités subordonnés
„se présentèrent successivement, se plaignant d'avoir regu des
„télégrammes mal conditionnés".
Toen het was inmiddels Januari 1915 geworden werd het
houden van vercijferingsoefeningen voor alle officieren voorge
schreven deze oefeningen zouden ongeveer één maand duren,
en ieder officier moest dagelijks 4 a 5 oefeningen maken.
Doch de ondervonden moeilijkheden hadden nog een ander
gevolg, dat fataal had kunnen worden, als de tegenstanders geheel
en al op de hoogte waren geweest en over een goed georgani-
seerden cryptografischen dienst en een voldoend aantal ervaren
cryptologen hadden beschikt Men durfde onder deze omstandig
heden namelijk het reglementair voorgeschreven vercijferings-sy-
steem niet te wijzigen, niettegenstaande men er wel van overtuigd
was, dat na zekeren tijd de vijand daarvan op de hoogte zou
kunnen zijn, hetzij door het in zijn handen gevallen materiaal,
hetzij door de werkzaamheid van den vijandelijken geheimen dienst,
zoodat een wijziging van het systeem dus wel zeer gewenscht,
om niet te zeggen noodzakelijk, was.
Hoewel de zg. „dictionnaires chiffrés" tusschen 1 Augustus
1914 en 15 Januari 1915 tot 3 maal toe werden veranderd, ging
men tot wijziging van het eigenlijke vercijferingssysteem pas over
in 1917.
Toch schijnt het schier ongelooflijke te zijn gebeurd, nl. dat
de Duitschers er nimmer in zouden zijn geslaagd, om het
Fransche cijferschrift te ontsluieren.
Bovenvermelde „onvoorzichtigheden" en daaronder zeer speciaal
het spreken en telefoneeren over de ontsluieringen van Duitsche
cryptogrammen, hadden de Duitschers echter voorzichtig doen
worden, en hen van het gebruik van draadlooze grootendeels
doen afzien. Vermoedelijk echter heeft daartoe ook medegewerkt
de omstandigheid dat het front zich gestabiliseerd had, waardoor
de gelegenheid werd geopend, om een uitgebreid grondnet aan
te leggen.
Het kwaad dat door de loslippigheid der Franschen is gesticht,
is in zijn gevolgen vaak ernstiger geweest dan dat, wat door spion
nen die daarvoor werden gefusilleerd werd of was bedreven.
Nadat door ervaring was geleerd, dat de vijand telefonische
gesprekken kon afluisteren, stelde men aan Fransche zijde zoo
genaamde „carnets de chiffre" samen, welke a. h. w. een héél
beperkte code waren, en uitsluitend moesten dienen bij' het
telefonisch overbrengen van belangrijke berichten. Aanvankelijk
telden de „carnets" ongeveer 50 woorden.
357
