van draadverbindingen noopte tot het bijna uitsluitend gebruiken
van „draadlooze"'.
Het gevolg was, dat in den aanvang vaak klare radio-telegram
men werden uitgezonden. Ook werden cijfertelegrammen wel in
klare taal herhaald, zoodat men de teksten maar naast elkander
had te leggen, om een inzicht in de wijze van vercijfering te
verkrijgen. Tenslotte kon uit een antwoord in klare taal op een
cryptogram, vaak de inhoud van dat cryptogram worden opge
maakt.
E. Italië.
Hoe de voorbereidingen ten aanzien van den cryptografischen
dienst in Italië waren, is mij niet bekend. Hoe zij hun vercijfe-
ringssystemen toepasten wordt bij de bespreking van de erva
ringen nader behandeld.
F. Roemenië.
Ook aangaande den Roemeenschen vercijferingsdienst zijn
weinig details bekend. Meergenoemde Zweedsche cryptoloog
Gylden zegt, dat die dienst in het Roemeensche leger uitnemend
was georganiseerd. En wanneer het den Oostenrijkers dan ook
al mocht zijn gelukt, om Roemeensche cryptogrammen te ont
sluieren, dan is dat ook al weer het gevolg van gemaakte cryp-
tografische fouten.
G. Servië.
Geen details zijn bekend. Servië maakte zelden gebruik van
radio-verkeer, en wanneer de Oostenrijksche cryptologen eerst
na bijna 16 oorlogsmaanden er in zijn geslaagd om Servische
cryptogrammen te ontsluieren, dan moet dit grootendeels worden
toegeschreven aan het feit, dat ze voor het Servische front geen
voldoend aantal geroutineerde cryptologen ter beschikking hadden.
De Ervaringen.
Hoewel de ervaringen op cryptografisch gebied, door de bel-
ligerenten op de onderscheidene fronten opgedaan, vaak parallel
liepen, zullen toch enkele der belangrijkste ervaringen van beide
partijen op die verschillende fronten worden aangehaald en be
sproken.
A. Het Westfront.
Reeds dadelijk bij de eerste operatiën bleek het den Franschen,
dat door de uitgestrektheid en de menigvuldigheid der diverse
fronten het telegrafisch verkeer zóó intensief werd, dat het nood
zakelijk was, om zoo snel mogelijk een nieuwe organisatie te
ontwerpen. Deze reorganisatie werd te klemmender, omdat de
351
