De Generaal van Rietschoten kon reeds den 15en September van
zijn charge worden ontheven het 18e bataijon bleef nog in de
Wester-Afdeeling van Borneo, om het Garnizoensbataljon te steunen
in algeheele pacificatie van de Chineesche districten, welke paci
ficatie zoodanig verliep, dat in Juli 1915 reeds één compagnie
terugkeerde naar Java, in Februari gevolgd door de andere com
pagnieën.
Nog zij gememoreerd, dat ondertusschen uit Pontianak nog één
brigade Inf. moest worden gezonden naar Soengei Kakapom plun
deren te voorkomen van de Chin, woningen door Maleiers en
Boeaineezen, dit als een staaltje, hoe plotseling troepen nog noodig
kunnen blijken te zijn voor nevenopdrachten en een bewijs te
meer, dat men niet direct te veel moet plukken van de veilig
heidsbezettingen.
Naar aanleiding van de gebeurtenissen van 1914, moge nog
het volgende worden medegedeeld
Aard van het verzet:
De oproerige geest van vóór 1914 van minder goede elemen
ten onder de Chineesche bevolking heeft veel bijgedragen tot het
oplaaien van het verzet.
Toen dus het Gewestelijk Bestuurshoofd een einde trachtte te
maken aan het gezag van de Chineesche vereenigingen, welke ten
rechte als gevaarlijke politieke vereenigingen werden, aange
merkt, en vnl. van de Soe Po Sia en bovendien de nieuwe regeling
betreffende de immigratie werd ingevoerd, kon het niet anders,
of de actie werd onmiddellijk door de Chineezen ingezet.
Daarbij kwam nog de bijzondere omstandigheid, dat onder de
Dajaksche bevolking met eenige kans in uitzicht, propaganda
kon worden gemaakt voor een poging tot verzet, gericht tegen
het Nederlandsche Gezag, omdat in 1914 voor de Dajaks de se
dert 1912 bestaande, doch nimmer toegepaste heerendienstrege
ling door het Civiel Bestuur was doorgevoerd.
Merkwaardig was, dat met het oog op een mogelijk samengaan
met de inheemsche stammen ten aanzien van de verzetsbeweging,
het optreden van de Chineezen getuigde van een zekeren tact,
voor wal betreft het zich zorgvuldig onthouden van vexatiën ten
opzichte van de inheemsche bevolking.
De Chineesche kondschapdienst was uitnemend georganiseerd en
gezien het latere verloop van de geheele verzetsbeweging, zon
der dat het Bestuur daarvan iets was te weten gekomen, mag die
beweging beschouwd worden als een goed georganiseerde en lang
durig voorbereide poging, om het Nederlandsche Gezag af te
schudden. Eén geluk voor ons was, dat de uitbarsting van het
verzet vrij plaatselijk was n. 1. in de omgeving van Mempawa,
vermoedelijk omdat men nog niet overal met de voorbereidingen
926
Soengei Kakap ligt N. B. vrij dicht bij Pontianak aan de kust.
