Voor degenen, die van een bepaald onderwerp meer zouden
willen weten, is aan het eind een opgave van bronnen opgenomen.
Historisch overzicht der Volksbeweging.
Verandering van den Inlander en de daarop van invloed ge
weest zijnde factoren.
Ongetwijfeld is gedurende de laatste veertig jaren in den In
lander een groote verandering gekomen zij onder ons, die hier
hun jeugd doorbrachten, dan wel hier reeds eenige tientallen
jaren zijn, zullen zich al dan niet met weemoed den tijd herinne
ren, dat men buiten de steden een Inlander tegenkomende, dezen
eerbiedig langs den kant van den weg zag hurken onder afne
men van zijn hoofddekselin deze houding bleef de man dan
zitten tot de blanke toean voorbij was. De houding van bedien
den naderde het slaafscheeen bediende, die de meening van
zijn heer niet deelde werd als een rebel gebrandmerkt. Een
Europeesch bestuursambtenaar, die zijn ondergeschikten dan
wel de bevolking toesprak, werd uitermate eerbiedig onder het
brengen van vele „sembah's" beantwoord.
Vergelijkt men deze houding van den Inlander met de tegen
woordige, die ons allen bekend is, dan zal men tot de conclusie
moeten komen, dat een en ander wel eenigszins veranderd is, zeer
zeker uiterlijk.
Welke invloeden deden zich nu gelden, die in den Inlander
een dergelijke ommekeer teweeg brachten
Als eerste oorzaak zou wel genoemd kunnen werden een ge
wijzigde houding van het Westen tegenover het Oosten. Volgens
de Kat Angelino zou zekere verzachting der zeden reeds merk
baar zijn geweest in het begin van de 17de eeuw, in welken
tijd Fransche en Engelsche schrijvers als Montesquieu, Defoe, enz.
begonnen het Westersch superioriteitsgevoel en de politiek der
koloniale handelsmaatschappijen te hekelen. Sterk kwam de wensch
tot wijziging der waardeering van den Inlander door den Wester
ling tot uiting bij de Fransche revolutie in 1792. De Inlander
der Fransche koloniën zou voortaan beschouwd worden als een
volwaardig „citoyen frangais", de handel met hem zou in den
vervolge zijn als die tusschen broeders. De slavernij werd in
1794 afgeschaft.
Met het optreden van Napoleon kwam een ommekeer in de
emancipatie-politiekvele oude toestanden keerden terug en het
zou tot ongeveer 1830 duren alvorens deze politiek, zij het in veel
gematigder vorm, terugkeerde.
Buiten Frankrijk bleven de vrijzinnige denkbeelden evenwel
doorwerkenonder den invloed dezer denkbeelden zien wij bij
de overheerschte volken een vrijheidsbeweging ontstaan, waarbij
de meer ontwikkelde rassen voorgingen. Zuid-Amerika en Mexico
543